Mówi: | dr Jerzy Plewa |
Firma: | Team Europe |
Systemy żywnościowe będą się zmieniać w kierunku bardziej zrównoważonym. Transformacja czeka nie tylko rolników
Europejski Zielony Ład budzi wiele kontrowersji i sprzeciwów, w szczególności w Polsce. Jak przyznaje ekspert zespołu Team Europe powołanego do wyjaśniania polityk Unii Europejskiej, choć w strategii „Od pola do stołu” można poprawić pewne elementy, to jest ona konieczna, by ratować kurczące się zasoby naturalne w Europie. Polska jest dużym producentem rolnym UE i zarazem krajem mocno zagrożonym suszą, więc transformacja systemów żywnościowych jest dla nas szczególnie istotna.
– Transformacja systemów żywnościowych powinna się odbywać na wielu płaszczyznach. To nie tylko produkcja żywności, rolnicy, ale też dystrybucja żywności, przetwórstwo, konsumpcja. Przejście z diety, która preferuje mięso, białko zwierzęce, na białko roślinne pozwoliłoby zarówno poprawić zdrowie konsumentów, a jednocześnie odciążyć planetę, chociażby przez zmniejszenie zużycia wody, bo wyprodukowanie kilograma mięsa wymaga wielokrotnie więcej wody niż kilograma białka roślinnego. Te systemy, mimo że osiągnęły sukces, prowadzą do dużych strat i obciążeń środowiska i w związku z tym konieczna jest zmiana, która odciąży naszą planetę. Pogoń za zwiększeniem produkcji doprowadziła do tego, że przekraczamy bariery naszej planety – mówi agencji Newseria dr Jerzy Plewa, ekspert Team Europe, zespołu specjalistów informujących o funkcjonowaniu i politykach Unii Europejskiej.
Jak podkreśla, utrzymywanie systemu żywnościowego w takim kształcie jak obecnie będzie w dalszym ciągu niszczyć planetę i zasoby, wpływając negatywnie na klimat. Postępujące zmiany klimatu odpowiadają za anomalie pogodowe, które z kolei w dużym stopniu uderzają w rolnictwo.
Z danych przytaczanych przez GUS w publikacji „Statystyki zmian klimatu Polska na tle Europy” wynika, że rolnictwo globalnie odpowiada za 15 proc. śladu węglowego. Cytowany w niej raport JRC „GHG emissions of all world countries” wskazuje, że emisja gazów cieplarnianych w tym sektorze wzrosła globalnie o 20 proc. między 1990 a 2023 rokiem, przy czym między 2022 a 2023 rokiem już przestała rosnąć. Dla porównania w UE-27 spadła w ciągu 33 lat o 27 proc., a w Polsce o 25 proc., przy czym między 2005 a 2023 rokiem odnotowała 2-proc. wzrost.
– Te zmiany, które już w niektórych krajach następują, w jednych wolniej, w drugich szybciej, przede wszystkim prowadzą one do tego, aby zmniejszyć emisję CO2. To proponuje Europejski Zielony Ład, który w Polsce został mocno skrytykowany i jest bardzo powoli wdrażany – podkreśla ekspert. – Mamy bardzo dużo do wygrania, jeśli ten system będzie bardziej racjonalny i nakierowany na ochronę środowiska. Jest teraz świadomość potrzeby takich zmian, ale trzeba je wprowadzić.
Polska jest jednym z głównych producentów rolnych w UE: należy do trzech największych producentów podstawowych zbóż i roślin okopowych, jest też największym dostawcą jabłek i mięsa drobiowego. Użytki rolne zajmują 60 proc. powierzchni kraju, a ich uprawa nie jest obojętna dla środowiska – ponad połowa gazów cieplarnianych emitowanych przez sektor rolnictwa w Polsce jest efektem nawożenia gleb. Nawozy zwiększają plonowanie, a ich niektóre rodzaje są pożądane dla poprawy właściwości gleb (tak jest w przypadku nawozów wapniowych, które normalizują ich poziom zakwaszenia). Z drugiej strony stosowane w nadmiarze nawozy mineralne (zawierające azot, fosfor i potas) powodują m.in. eutrofizację wód, czyli nadmierne ich wzbogacanie w minerały i składniki odżywcze, które powodują nadmierny wzrost glonów. Proces ten może spowodować wyczerpanie tlenu w zbiorniku wodnym. W Polsce nawozy tego rodzaju są stosowane w największej ilości, a ich ogólne zużycie wzrosło ze 120 kg w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych w 2010 roku do 131 kg w 2020 roku.
– Ta transformacja wymaga również innowacji. Jest dużo nowych technologii – tutaj mamy olbrzymi postęp, chociażby rolnictwo precyzyjne, które pozwala ograniczyć zużycie środków chemicznych. Żeby zmienić system żywnościowy, to muszą to zmienić konsumenci, rolnicy, producenci, a przede wszystkim politycy muszą być również skłonni do tego, aby zmienić system wspierania ze środków publicznych działań, które służą środowisku i zdrowiu człowieka na dłuższą metę – mówi dr Jerzy Plewa.
Z danych przytaczanych przez Water Footprint Network wynika, że aby wyprodukować 1 kg wołowiny, potrzeba ponad 15 tys. l wody, 1 kg wieprzowiny to niemal 6 tys. l, a 1 kg drobiu wymaga około 4300 l. W przypadku 1 kg owoców jest to niecały 1 tys. l wody, a warzyw – 300 l. Jednocześnie według raportu Głównego Urzędu Statystycznego „Polska na drodze zrównoważonego rozwoju” klasyfikujemy się na 24. miejscu w Unii Europejskiej pod względem odnawialnych zasobów słodkiej wody przypadających na jednego mieszkańca tuż przed Czechami, Cyprem i Maltą. Zasoby wodne w Polsce są relatywnie niewielkie, porównywalne z Egiptem, a dodatkowo cechuje je zmienność sezonowa i zróżnicowanie obszarowe.
– Powinniśmy dążyć do tego, aby bardziej racjonalnie i w sposób zrównoważony wykorzystywać zasoby. Dlatego rolnictwo powinno się przestawić na metody produkcji, które nie wpływają tak destruktywnie na środowisko. Stąd koncepcja rolnictwa węglowego, rolnictwa ekologicznego, w którym powoli robimy postępy, i jeszcze inne odmiany praktyk rolniczych, które są wspierane obecnie również w ramach polityki rolnej – wyjaśnia ekspert Team Europe. – Ale to wsparcie jest niewystarczające i zachęty nie działają wystarczająco mocno na rolników, chociaż trzeba przyznać, że ekoschematy w ubiegłym roku cieszyły się dużym powodzeniem, a to jest pierwszy rok obowiązywania nowego wsparcia.
Ekoschematy to nowy prośrodowiskowy element systemu płatności bezpośrednich – to praktyki dostosowane do warunków i potrzeb krajowych, ale poddane ocenie przez Komisję Europejską pod kątem realizacji celów środowiskowych i klimatycznych nowej Wspólnej Polityki Rolnej – ochrony zasobów gleby, wód, klimatu, dobrostanu zwierząt, różnorodności biologicznej w produkcji rolnej. W Polsce ekoschematy zostały tak zaprojektowane, żeby promować praktyki, które przekładają się na dochody rolnicze poprzez zwiększenie żyzności gleby, racjonalne nawożenie, poprawę jakości plonów. Służy temu przede wszystkim ekoschemat Rolnictwo węglowe, w ramach którego rolnicy z ośmiu dostępnych praktyk mogą wybierać te, które najlepiej odpowiadają na ich potrzeby. W ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 wprowadzono łącznie pięć ekoschematów obszarowych oraz ekoschemat Dobrostan zwierząt.
– Unijna polityka rolna próbuje odpowiedzieć na te wyzwania w sposób holistyczny. Stąd wzięła się koncepcja Europejskiego Zielonego Ładu, w którym rolnictwo odgrywa kluczową rolę, dlatego że bez niego nie można osiągnąć neutralności klimatycznej. Rolnictwo oprócz tego, że emituje gazy cieplarniane, to jest w stanie pochłaniać je z atmosfery i w związku z tym musi być prowadzona racjonalna gospodarka rolna – podsumowuje dr Jerzy Plewa. – Te działania zostały zaplanowane jako tak zwana strategia „Od pola do stołu”. Niewątpliwie pewne elementy w tej strategii można poprawić, ale nie powinna być ona odrzucana w całości, tylko poprawiana i wdrażana wraz z odpowiednim wsparciem finansowym z budżetu unijnego i krajowego.
Czytaj także
- 2025-06-11: Wiceprzewodniczący PE: Polska prezydencja zapewniła UE stabilność w niepewnych czasach. Wiele inicjatyw dotyczyło obronności
- 2025-06-13: Trwają dyskusje nad kształtem unijnego budżetu na lata 2028–2034. Mogą być rozbieżności w kwestii Funduszu Spójności czy dopłat dla rolników
- 2025-06-13: Kobietobójstwo jest typem przestępstwa niedookreślonym przez polskie prawo. Świadomość na ten temat jest wciąż zbyt mała
- 2025-06-10: Polska może dołączyć do globalnych liderów sztucznej inteligencji. Jednym z warunków jest wsparcie od sektora publicznego
- 2025-06-05: Naukowcy wzywają do większej ochrony oceanów. Przestrzegają przed groźnym w skutkach przełowieniem stad
- 2025-06-05: Prof. Kołodko: Elon Musk stracił na roli doradcy Donalda Trumpa. Można mieć zastrzeżenia do rezultatów jego misji
- 2025-06-03: Luka cyrkularności w Polsce wynosi 90 proc. Jesteśmy dopiero na początku drogi do obiegu zamkniętego
- 2025-06-04: Rynek nieprzygotowany do wdrożenia systemu kaucyjnego. Może się opóźnić nawet o kilka miesięcy
- 2025-06-02: UE zmienia podejście do transformacji energetycznej i łączy ją z konkurencyjnością. To zasługa polskiej prezydencji
- 2025-05-29: Lekarz: Karol Nawrocki zapewne sporo papierosów w swoim życiu wypalił. Stwierdził, że w kampanii lepiej będzie je zastąpić woreczkami nikotynowymi
Kalendarium
Więcej ważnych informacji
Jedynka Newserii

Jedynka Newserii

Ochrona środowiska

Z powodu braku przejrzystego prawa branża recyklingu odkłada inwestycje. Firmy apelują o szybkie wdrożenie przepisów
Branża recyklingu stoi przed wyzwaniami związanymi z wdrożeniem systemu kaucyjnego, systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta i rozporządzenia PPWR. Brakuje jednak odpowiednich przepisów dostosowujących polskie prawo i realia do unijnych regulacji. W efekcie utrzymującej się niepewności prawnej między 2018 a 2023 rokiem co trzeci zakład recyklingu zamknął działalność. Wiele firm odkłada inwestycje, czekając na uregulowanie rynku. Podobna niepewność dotyczy też producentów opakowań.
Transport
Testowanie pojazdów zautomatyzowanych wkrótce będzie możliwe. To odpowiedź na postulaty przedsiębiorców

Kończą się prace nad przepisami, które mają usprawnić prace badawcze nad pojazdami zautomatyzowanymi. Ma to być odpowiedź na postulaty przedsiębiorców, którzy wskazywali na potrzebę pilnej zmiany przepisów w zakresie testowania pojazdów autonomicznych. Obecne regulacje nie sprzyjają postępowi technologicznemu i rozwoju autonomiczności pojazdów, o czym świadczy bardzo niewielka liczba wydanych uprawnień do ich prowadzenia.
Firma
Przedsiębiorcom coraz bardziej doskwiera niestabilność i skomplikowanie przepisów podatkowych. Problemem są też niejasne ich interpretacje

Polscy przedsiębiorcy często negatywnie oceniają jakość przepisów podatkowych – wynika z raportu „Przedsiębiorcy pod lupą fiskusa 2025” przygotowanego przez firmę doradztwa podatkowego MDDP we współpracy z Konfederacją Lewiatan. Ich niepokój budzą niejednolite interpretacje przepisów i niepewność prawa podatkowego, które cały czas jest modyfikowane. Wśród kluczowych zmian w obszarze podatków, które będą dotyczyć praktycznie wszystkich przedsiębiorców, są m.in. wprowadzenie Krajowego Systemu e-Faktur czy zmiany w podatku od nieruchomości.
Partner serwisu
Szkolenia

Akademia Newserii
Akademia Newserii to projekt, w ramach którego najlepsi polscy dziennikarze biznesowi, giełdowi oraz lifestylowi, a także szkoleniowcy z wieloletnim doświadczeniem dzielą się swoją wiedzą nt. pracy z mediami.