Sektor badań klinicznych w Polsce szybko się rozwija. Środki z KPO pomogą utworzyć nowe Centra Wsparcia Badań Klinicznych

Do końca września trwa konkurs na utworzenie i rozwój Centrów Wsparcia Badań Klinicznych. Takich placówek jest już 23 w całej Polsce, a dzięki środkom z KPO ma ich być jeszcze więcej. Agencja liczy na zwiększenie liczby badań klinicznych, jak również wzrost ich jakości i dostępności dla polskiego pacjenta. W ramach KPO będzie także dostępne wsparcie na doskonalenie i zwiększanie potencjału naukowo-badawczego istniejących CWBK.

– Sektor badań klinicznych przez ostatnie kilka lat zanotował gwałtowny wzrost ze względu na środki przeznaczone właśnie między innymi z Agencji Badań Medycznych na wsparcie niekomercyjnych badań klinicznych – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes dr n. farm. Karolina Nowak, dyrektorka Wydziału Innowacji i Rozwoju Biotechnologii w Agencji Badań Medycznych.

Jak wskazała ABM w podsumowaniu swojego pięciolecia istnienia, przed utworzeniem agencji liczba rejestrowanych niekomercyjnych badań klinicznych w Polsce utrzymywała się na poziomie maksymalnie kilkunastu projektów. W ciągu pięciu lat zanotowano trzykrotny wzrost liczby realizowanych niekomercyjnych badań klinicznych w naszym kraju. Dzięki dofinansowaniu ze środków ABM zrealizowano blisko 280 projektów o łącznej wartości ponad 3,5 mld zł. Dzięki uruchomionym badaniom ponad 900 jednostek w całym kraju umożliwiło dostęp do badań klinicznych ponad 60 tys. pacjentów.

– Rozwijamy się nie tylko pod względem liczby, ale również pod względem jakości prowadzonych badań, jakości zrozumienia przez pacjentów, czym są badania medyczne, dlaczego są potrzebne dla systemu ochrony zdrowia i w jaki sposób pacjent może partycypować w rezultatach i w benefitach związanych z badaniami klinicznymi. I to jest również możliwość skorzystania poprzez udział w badaniach klinicznych z innowacyjnych terapii, które są bardzo drogie – mówi dr Karolina Nowak.

Dynamiczny rozwój rynku badań klinicznych pociągnął za sobą utworzenie specjalistycznych jednostek realizujących takie projekty. W marcu 2021 roku Agencja Badań Medycznych podpisała porozumienie z beneficjentami I edycji konkursu na utworzenie i rozwój wyspecjalizowanych Centrów Wsparcia Badań Klinicznych. Celem ich tworzenia było wykorzystanie potencjału, jaki znajduje się w polskich publicznych ośrodkach realizujących badania kliniczne, stworzenie korzystnych warunków do inicjowania niekomercyjnych badań klinicznych przez badaczy oraz zwiększenie dostępu do innowacyjnych technologii lekowych dla polskich pacjentów, a co za tym idzie zwiększenia liczby badań klinicznych realizowanych w Polsce. W ciągu trzech lat utworzono 23 Centra Wsparcia Badań Klinicznych w Warszawie (6), Łodzi i Wrocławiu (po 3), Poznaniu, Wałbrzychu, Opolu, Katowicach, Gdańsku, Lublinie, Gliwicach, Białymstoku, Szczecinie, Gdyni i Kielcach.

W połowie lipca ABM ogłosiła konkurs na tworzenie i rozwój Centrów Wsparcia Badań Klinicznych, finansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności. Na ten cel przeznaczono 150 mln zł, a nabór wniosków potrwa do 30 września 2024 roku. Do ich składania uprawnione są m.in. uczelnie publiczne kształcące na kierunku lekarskim lub uczelnie publiczne prowadzące działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych i nauk o zdrowiu, instytuty badawcze i naukowe oraz podmioty lecznicze. 

– W ramach wsparcia Centrów Wsparcia Badań Klinicznych możemy liczyć na zwiększenie liczby badań klinicznych, jak również wzrost jakości i możliwości skorzystania z badań klinicznych przez polskiego pacjenta – podkreśla dyrektorka Wydziału Innowacji i Rozwoju Biotechnologii w Agencji Badań Medycznych. – Obecnie oprócz wsparcia infrastrukturalnego już istniejące Centra Wsparcia Badań Klinicznych dostały dofinansowanie na infrastrukturę informatyczną, która posłuży zdigitalizowaniu i zsieciowaniu wszystkich placówek. Umożliwi to zbieranie danych i ich wymianę, co jest obecnie gorącym tematem na poziomie europejskim i globalnym.

Konkurs na rozwój CWBK to jeden z kilku konkursów, jakie agencja ogłosiła bądź ogłosi w ramach środków z KPO. Jeden z nich, ogłoszony 19 lipca, to konkurs dla przedsiębiorców w obszarze lekowym, zakładający dofinansowanie projektów innowacyjnych, nowych postaci farmaceutycznych, np. leków biopodobnych. Na konkurs ABM przeznaczy 350 mln zł, zaś kwota dofinansowania jednego projektu wynosi od 2 do 12 mln zł, przy czym w ramach jednego przedsiębiorstwa można składać do trzech projektów. Mają na to czas do 19 września. Minimalny czas trwania przedsięwzięcia nie może być krótszy niż 12 miesięcy, a maksymalny nie może przekroczyć 18 miesięcy. Ostateczny termin zakończenia realizacji przedsięwzięć nie może przekroczyć 31 marca 2026 roku. Zanim jednak innowacyjne farmaceutyki pojawią się finalnie w aptekach, minie znacznie więcej czasu.

– Pierwsze rezultaty dostrzeżemy poprzez rozwój naukowy: pogłębienie wiedzy, doświadczenia, ale na pierwsze rezultaty produktowe będziemy jeszcze musieli poczekać co najmniej  7–10 lat, ponieważ rozwój produktów leczniczych jest procesem bardzo długim. Obszar biomedyczny też jest bardzo heterogenny, ponieważ rozwój nowego produktu leczniczego jest inny niż rozwój nowego wyrobu medycznego, więc na produkty lecznicze poczekamy trochę dłużej niż na nowe wyroby medyczne, które też jako agencja wspieramy w ramach środków z KPO – wskazuje dr Karolina Nowak. – Jako Polska mamy doświadczenia w lekach innowacyjnych tylko z trzema produktami leczniczymi, czyli tak naprawdę nie mamy kompetencji i nie mamy do końca wiedzy, w jaki sposób dobrze i szybko wprowadzać produkty lecznicze na rynek. Stąd te instrumenty, które stworzyliśmy na potrzeby prac badawczo-rozwojowych, przyczynią się do nowych produktów, które zobaczymy w aptekach w przyszłości.