Mówi: | Paweł Czyżak |
Funkcja: | analityk ds. energii i klimatu |
Firma: | Ember |
Polska nie może się uwolnić od węgla. Wszystko przez brak inwestycji w modernizację sieci elektroenergetycznych
W Polsce ponad połowa linii elektroenergetycznych jest starsza niż 30 lat, a spory odsetek ma już ponad pół wieku. To powoduje coraz większe utrudnienia w zakresie możliwości przyłączania odnawialnych źródeł energii – dane URE pokazują, że liczba odmów przyłączenia do sieci z każdym rokiem znacząco rośnie. Pogarszają się też parametry sieciowe, ale – jak wskazuje NIK – pomimo to modernizacja sieci wciąż postępuje zbyt wolno. Tymczasem bez zdecydowanych inwestycji w tę infrastrukturę rozwój odnawialnych źródeł energii w Polsce nie przyspieszy i nie będzie mowy o uwolnieniu gospodarki od węgla.
– Odmowy przyłączeń do sieci bezpośrednio przekładają się na straty zielonej energii. Nowe projekty po prostu nie są przyłączane, więc nie produkujemy zielonej energii, tylko spalamy węgiel. A to z kolei przekłada się na rachunki Polaków. I to już w tej chwili widać, bo Polska znowu jest najdroższym rynkiem energii w Europie. Importujemy tę energię od sąsiadów, bo wszędzie indziej jest taniej, jest więcej OZE i prąd jest po prostu tańszy – wyjaśnia w rozmowie z agencją Newseria Biznes Paweł Czyżak.
Problem z rosnącą liczbą odmów przyłączenia do sieci odnawialnych źródeł energii z każdym rokiem mocno się pogłębia. W marcowym raporcie „Niedoinwestowana sieć” NIK podaje, że jeszcze w 2018 roku ich udział wynosił 5,9 proc. w stosunku do wszystkich złożonych wniosków, natomiast w I połowie 2022 roku był już na poziomie 99,3 proc. Ze sprawozdań URE wynika, że w całym 2022 roku przedsiębiorstwa energetyczne negatywnie rozpatrzyły 7023 wniosków o wydanie warunków przyłączenia do sieci dla planowanych jednostek wytwórczych o mocy ponad 51 GW. Ubiegły rok po raz kolejny okazał się pod tym kątem rekordowy: URE odnotował 7448 odmów o wydanie warunków przyłączenia dla planowanych jednostek o mocy o mocy 83,6 GW, co oznaczało ponad 60-proc. wzrost r/r.
Problemy z przyłączaniem nowych mocy do sieci wynikają głównie z jej struktury wiekowej. W Polsce ponad połowa linii elektroenergetycznych ma powyżej 30 lat, co powoduje duże utrudnienia w zakresie możliwości przyłączania nowych jednostek wytwórczych. Pogarszają się też parametry sieciowe.
– Nie stać nas na niemodernizowanie sieci – podkreśla analityk Ember. – Infrastruktura po prostu się starzeje, więc trzeba ją wymieniać i modernizować. Niezależnie od tego, czy chcemy przyłączać do niej elektrownie gazowe, atomowe, wiatraki, czy słońce – te linie, te transformatory są po prostu stare i trzeba je wymieniać.
Przyjmuje się, że żywotność linii energetycznych wynosi około 50 lat. Tymczasem z raportu NIK wynika, że w Polsce w 2021 roku 46 proc. linii elektroenergetycznych 110 kV (wysokich napięć, WN) była starsza niż 40 lat, przy czym połowa z nich miała już ponad pół wieku. Tylko 16 proc. tych linii miało poniżej 10 lat. W przypadku linii średniego napięcia 40 proc. z nich było starszych niż 40 lat (a 15 proc. było starszych niż 50 lat). Z kolei linie niskiego napięcia starsze niż 40 lat stanowiły w 2021 roku 30 proc., a tylko 19 proc. z nich miało poniżej 10 lat. Co więcej, według szacunków NIK przyrost długości linii starszych niż 40 lat przewyższał przyrost długości linii młodszych niż 10 lat – ten ostatni w wypadku linii nN był wręcz ujemny.
Starzeją się też stacje i rozdzielnie elektroenergetyczne. O ile jeszcze w 2018 roku stacje i rozdzielnie starsze niż 40 lat stanowiły 24 proc., o tyle w 2021 roku ten odsetek wzrósł już do 34 proc. W tym okresie spadła też liczba transformatorów młodszych niż pięć lat, z kolei transformatory starsze niż 40 lat stanowiły w 2021 roku 19 proc.
Eksperci podkreślają, że przestarzałe, wyeksploatowane i nieprzystosowane do źródeł OZE sieci dystrybucyjne to obecnie wąskie gardło transformacji energetycznej. Bez zdecydowanych inwestycji w tę infrastrukturę rozwój odnawialnych źródeł energii w Polsce nie przyspieszy i nie będzie mowy o uwolnieniu gospodarki od węgla.
– W tej chwili w Polsce moc dostępna dla nowych projektów OZE wynosi właściwie zero. Pięciu operatorów sieci dystrybucyjnych, do których jest przyłączana większość tych projektów, raportuje tę dostępną moc i u nich wszystkich ona wynosi obecnie około zera. Z drugiej strony mamy ok. 50 GW projektów, które już dostały te moce przyłączeniowe i jeszcze nie są wybudowane. Powstaje pytanie, czy te projekty w ogóle zostaną zrealizowane, czy część z nich, np. z powodów ekonomicznych, nie zostanie wybudowana, jednocześnie blokując dostęp do sieci dla innych – mówi Paweł Czyżak. – W tej chwili duży kawałek sieci blokują też morskie farmy wiatrowe na Bałtyku i planowana elektrownia atomowa. Cała sieć na północy kraju jest pod nie projektowana i nie ma za bardzo przestrzeni np. dla lądowych farm wiatrowych, które buduje się szybciej. A jeśli te duże projekty się opóźniają, to one blokują sieć i te mniejsze projekty nie mogą się do niej przyłączać.
Urząd Regulacji Energetyki regularnie podkreśla konieczność zwiększenia inwestycji w sieci dystrybucyjne, ale to wymaga dużego kapitału. OSD mogą już jednak liczyć na środki unijne – spółki PGE Dystrybucja i Energa-Operator podpisały niedawno z Ministerstwem Klimatu i Środowiska umowy na unijne dofinansowanie w wysokości 145 mln zł do projektów modernizacji sieci wartych 220 mln zł. Pieniądze pochodzą z programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej, a resort podał, że w przygotowaniu są kolejne umowy dofinansowania.
– Koszty tych inwestycji dla społeczeństwa czy przeciętnego Kowalskiego są dużo mniej dotkliwe, niż to się często portretuje w mediach – mówi analityk Ember. – My przeprowadziliśmy analizę tego, jak zwiększone inwestycje w sieci przełożą się na rachunki gospodarstw domowych. Nawet gdyby – w odpowiedzi na wzrost OZE – te inwestycje się podwajały, to przełożenie na rachunki gospodarstwa domowego może sięgnąć kilkadziesiąt złotych w skali roku, jeśli chodzi o komponent sieciowy taryfy. Natomiast taryfa składa się z komponentu sieciowego i z komponentu związanego z wytwarzaniem energii. Ten drugi komponent będzie malał, bo im więcej OZE, tym tańszy jest prąd na rynku hurtowym, co wynika z faktu, że wiatraki czy słońce są dużo tańsze niż produkcja prądu z węgla i z gazu. Tak więc komponent sieciowy taryfy będzie rósł, ale komponent związany z wytwarzaniem będzie malał. Nasze szacunki pokazują, że w efekcie przeciętne gospodarstwo domowe powinno wręcz oszczędzić kilkaset złotych rocznie, jeśli rozwój OZE będzie postępował.
Według URE w nadchodzących latach spodziewany jest dynamiczny wzrost nakładów inwestycyjnych na rozwój sieci, które do 2030 roku mają znacząco przekroczyć kwotę 100 mld zł.
– Modernizacja sieci zajmie nam kilka lat. Można przyjąć, że linie dystrybucyjne, transformatory to są projekty na co najmniej rok czy dwa. Z kolei linie przesyłowe to są projekty wieloletnie. Dlatego kluczowe jest, żeby te inwestycje były planowane do przodu, co dotychczas było problemem, bo operatorzy planowali zgodnie z planami rządu, a te zawsze były opóźnione i mało ambitne. Teraz to się dość mocno zmieniło, ale wciąż trzeba planować te inwestycje w rozwój sieci z zapasem i co roku je zwiększać, żeby za kilka lat to dało owoce – podkreśla Paweł Czyżak.
Jak podkreśla, ważną kwestią w realizowaniu tych inwestycji jest także biurokracja. Aby przyspieszyć rozwój sieci, należałoby się zastanowić nad możliwością przyspieszenia procesów związanych np. z planowaniem przestrzennym, konsultacjami, pozyskiwaniem pozwoleń i finansowania.
– Kluczowe jest, żeby dobić do około 50–60 GW w OZE w 2030 roku. Jeśli ta pula projektów, która ma obecnie przyłączenia, zostanie zrealizowana, jest szansa, że to osiągniemy. To się przełoży na około 60 proc. OZE w miksie energetycznym, a to z kolei się przełoży na oszczędności liczone w setkach złotych dla gospodarstw domowych w Polsce w porównaniu ze scenariuszem poprzedniego rządu, czyli bardziej węglowym i takim, w którym nie przyłączamy w ogóle nowych OZE – mówi ekspert.
Czytaj także
- 2025-04-17: PGE mocno inwestuje w odnawialne źródła energii. Prowadzi też analizy dotyczące Bełchatowa jako lokalizacji drugiej elektrowni jądrowej
- 2025-04-15: 1 mln zł na innowacyjne rozwiązania dla miast. Granty mogą otrzymać naukowcy i start-upy
- 2025-04-09: Jeszcze większe wsparcie dla konkurencyjności i rozwoju polskiej gospodarki. BGK prezentuje nową strategię
- 2025-04-10: Nowa wersja programu Czyste Powietrze zwiększa wymagania wobec wykonawców instalacji. Nie wszystkie firmy są w stanie im sprostać
- 2025-04-24: Polska nauka potrzebuje różnych źródeł finansowania. Trwają rozmowy o zmianach w systemie
- 2025-04-04: Obowiązki w zakresie zrównoważonego rozwoju staną się mniej uciążliwe. Będą dotyczyć tylko największych firm
- 2025-04-03: Krakowska fabryka Philip Morris przestawia się na produkcję wkładów tytoniowych do nowych podgrzewaczy. Amerykański koncern ogłosił zakończenie inwestycji o wartości blisko 1 mld zł
- 2025-03-28: Enea zapowiada kolejne zielone inwestycje. Do 2035 roku chce mieć prawie 5 GW mocy zainstalowanej w OZE
- 2025-04-02: Cyfrowa transformacja wymaga od liderów biznesu nowych kompetencji. Wśród nich kluczowe są otwartość na zmianę i empatia
- 2025-04-08: Blisko 10 mln Ukraińców nie ma dostępu do wody pitnej lub infrastruktury sanitarnej. Na jej odbudowę potrzeba 11,3 mld dol.
Kalendarium
Więcej ważnych informacji
Jedynka Newserii

Jedynka Newserii

Handel

Niepewność gospodarcza rosnącym zagrożeniem dla firm. Sytuację pogarszają zawirowania w światowym handlu
Wojna handlowa i trudna sytuacja geopolityczna stanowią zagrożenie dla funkcjonowania firm. Niepewność sytuacji gospodarczej to obok wysokich kosztów pracowniczych najczęściej wskazywana bariera utrudniająca działalność. 60 proc. właścicieli i zarządzających firmami w Polsce uważa ją za największe zagrożenie. – Kryzysy są tyleż szokiem dla systemu, co szansą. Jeśli wykorzystamy nowo tworzące się sytuacje, mamy szansę wyjść wzmocnieni – ocenia Małgorzata Mroczkowska-Horne, dyrektor generalna Konfederacji Lewiatan.
Transport
Ataki cybernetyczne na kolej stają się coraz częstsze. Hakerzy zwykle chcą doprowadzić do paraliżu

W pierwszym kwartale tego roku hakerzy zaatakowali systemy sprzedaży biletów w polskiej i ukraińskiej kolei. Zagrożenia wiążą się jednak również z atakami na systemy zasilania i zarządzania ruchem. Wszystkie tego typu zdarzenia mają jeden cel – mniejszy lub większy paraliż transportu kolejowego, co w obecnej sytuacji geopolitycznej przekłada się na bezpieczeństwo strategiczne. W wielu przypadkach wciąż najsłabszym ogniwem jest człowiek – albo dlatego, że nienależycie chroni hasła i dostęp do urządzeń, albo dlatego, że nadane mu uprawnienia są nieadekwatnie szerokie w stosunku do realnych potrzeb.
Edukacja
Polska nauka potrzebuje różnych źródeł finansowania. Trwają rozmowy o zmianach w systemie

– Finansowanie polskiej nauki wymaga zmian, ale do tego potrzeba politycznej woli i odwagi – ocenia prof. dr hab. Grzegorz Mazurek, rektor Akademii Leona Koźmińskiego. Wśród propozycji wymienia stworzenie systemu zachęt dla biznesu do inwestowania w naukę i edukację, wyznaczenie strategicznych obszarów badań, na które będą trafiały fundusze, czy rozliczanie instytucji naukowych z wykorzystania publicznych pieniędzy. W ramach cyklu „Porozmawiajmy o polskiej nauce” MNiSW w ostatnich miesiącach prowadzi konsultacje ze środowiskiem akademickim i badawczym na temat stojących przed sektorem wyzwań i możliwych do wdrożenia rozwiązań, nie tylko dotyczących finansowania.
Partner serwisu
Szkolenia

Akademia Newserii
Akademia Newserii to projekt, w ramach którego najlepsi polscy dziennikarze biznesowi, giełdowi oraz lifestylowi, a także szkoleniowcy z wieloletnim doświadczeniem dzielą się swoją wiedzą nt. pracy z mediami.