Branża kosmetyczna z coraz większym wpływem na krajową gospodarkę. Polska jest piątym największym eksporterem kosmetyków w UE

Z najnowszego raportu „Kosmetyczna Polska”, który opublikowano po siedmiu latach od poprzedniego raportu o stanie sektora, wynika, że krajowa branża kosmetyczna jest w dobrej kondycji, z roku na rok się rozwija, a jej znaczenie zarówno dla polskiej gospodarki, jak i eksportu rośnie. Zmieniają się odbiorcy polskich kosmetyków, co związane jest z brexitem i sankcjami nałożonymi na Rosję. Prognozy zakładają dalszy wzrost wartości sektora, jednak stoi przed nim wiele wyzwań, z których najważniejsze dotyczą implementacji przepisów Europejskiego Zielonego Ładu.

– Po siedmiu latach udało nam się opublikować nowy raport o stanie branży „Kosmetyczna Polska”, który pokazuje, że jesteśmy w dobrej kondycji i pozwala nam optymistycznie patrzeć w przyszłość – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes dr inż. Justyna Żerańska, dyrektorka generalna Polskiego Związku Przemysłu Kosmetycznego. – Mamy zasoby, żeby dalej się rozwijać, przeznaczać więcej środków na badania i rozwój oraz inwestycje, ponieważ wypracowaliśmy swoistego rodzaju nadwyżki. Rozwijamy się szybko – 5,5 proc. rok do roku, mamy silny eksport, zajmujemy piątą pozycję w Europie, dziewiątą w świecie. To bardzo ugruntowana pozycja i nasze dane pokazują, że będziemy gonić starą Europę mniej więcej w tempie 2 proc., powinniśmy za kilka lat zrównać się z tym potencjałem, jaki posiadają zachodnie gospodarki.

Według danych Cosmetics Europe, przytaczanych w raporcie „Kosmetyczna Polska” Polskiego Związku Przemysłu Kosmetycznego i WiseEuropa, wartość rynku kosmetycznego w Europie w 2023 roku wyniosła 96 mld euro (w UE-27 81 mld euro). Tym samym Europa wraz ze Stanami Zjednoczonymi są największymi rynkami kosmetycznymi na świecie. Na trzeciej pozycji znajdują się Chiny, dalej Japonia, Brazylia oraz Indie. W samej UE najwięksi gracze to Niemcy utrzymujące pozycję lidera rynku kosmetycznego pod względem jego wartości (15,9 mld euro), a po nich Francja (13,7 mld euro), Włochy (12,5 mld euro) i Hiszpania (10,4 mld euro). Polska jest piątym co do wielkości rynkiem kosmetyków w UE (5,2 mld euro).

W latach 2014–2023 rynek kosmetyków w Unii Europejskiej urósł o 34 proc., a polski rynek aż o 75,3 proc., co było drugim najlepszym wynikiem w Unii Europejskiej po Litwie (98,9 proc.), której udział w unijnym rynku kosmetyków jest jednak zdecydowanie mniejszy i wynosi 0,5 proc., podczas gdy Polski – 6,4 proc.

Udział Polski w światowym PKB stanowi ok. 1 proc., natomiast w światowym eksporcie kosmetyków już 3,8 proc., co daje nam dziewiątą pozycję (w 2022 roku było to 3,3 proc. i 12. pozycja). Francja, będąca liderem branży kosmetycznej na świecie, dominuje w eksporcie kosmetyków z UE-27 – odpowiada za 30,8 proc. całkowitego eksportu wspólnoty. Niemcy, Włochy i Hiszpania również odgrywają istotną rolę jako główni eksporterzy kosmetyków, mając odpowiednio 16,2 proc., 10,5 proc. i 8,5 proc. udziałów. W niektórych kategoriach pozycja Polski na tle innych europejskich krajów jest jeszcze silniejsza. Nasz kraj jest drugim co do wielkości eksporterem produktów do higieny jamy ustnej i zębów, trzecim – mydła toaletowego i czwartym kosmetyków do pielęgnacji skóry, manikiuru i pedikiuru.

– Jeżeli chodzi o destynacje, do których eksportujemy, to cały czas naszym głównym odbiorcą są Niemcy, natomiast widzimy też pewne zmiany w tym trendzie, czyli większą dywersyfikację rynków, do których docieramy. Oczywiście utraciliśmy rynki wschodnie i eksport na rynek rosyjski bardzo spada właściwie już od 2014 roku, natomiast cieszy nas, że jesteśmy w stanie elastycznie podchodzić do wkraczania na inne rynki – podkreśla Justyna Żerańska.

Z raportu „Kosmetyczna Polska. Raport o stanie branży kosmetycznej”, który ukazał się w lipcu 2024 roku, wynika, że w ubiegłym roku Niemcy odpowiadały za niespełna 22 proc. polskiego eksportu kosmetyków, natomiast na drugim i trzecim miejscu znajdowały się Wielka Brytania i Rosja, których udział jednak systematycznie spada. W przypadku Zjednoczonego Królestwa w 10 lat spadł on z 11 proc. do 8,8 proc., natomiast udział eksportu do Rosji spadł w tym czasie o połowę, do 6,6 proc.

Eksport wyrobów kosmetycznych nie stanowi dominującej części w eksporcie żadnego kraju na świecie. W perspektywie globalnej te produkty odpowiadają za 0,6 proc. światowego eksportu. Lepiej sytuacja wygląda w Unii Europejskiej: wyróżnia się tu Francja, w której udział eksportu kosmetyków w odniesieniu do eksportu całkowitego wynosił w 2022 roku aż 3,5 proc. Polska jest na czwartym miejscu w tej kategorii w Unii Europejskiej – 1,6 proc. udziału – przewyższając tym samym średnią unijną oraz światową.

– Branża kosmetyczna w polskiej gospodarce jest bardzo ważna. Jest jedną z tych, które zostały już dawno wskazane jako czempion polskiej gospodarki i od lat są wspierane przez rząd. Możemy się dzięki temu rozwijać, wyjeżdżać na imprezy targowe, zdobywać nowych klientów – mówi szefowa Polskiego Związku Przemysłu Kosmetycznego. – W stosunku do innych branż przemysłowych zapewne nie „ważymy” dużo w gospodarce, jednak jesteśmy sektorem, który dostarcza produkty niezbędne konsumentom, stale się rozwijamy i nasz rozwój jest bardzo stabilny.

W latach 2004–2023 rynek kosmetyczny w Polsce rósł średnio o 5,2 proc. rocznie, a w 2023 roku jego wartość wyniosła 25,4 mld zł. Według prognoz Euromonitor International w 2028 roku ma sięgnąć 29,4 mld zł. Będzie mieć na to wpływ m.in. rosnąca zamożność społeczeństwa, a co za tym idzie większe wydatki na produkty kosmetyczne (obecnie w Polsce wynoszą średnio 125 euro per capita rocznie wobec 160 euro średnio w  UE-27), a także coraz większa konkurencja na rynku. W latach 2015–2023 na rynku producentów kosmetyków w Polsce liczba zarejestrowanych podmiotów wzrosła z 887 do 1310 działających obecnie (dane na podstawie rejestru REGON). Liczba zakładów wytwarzających i konfekcjonujących produkty kosmetyczne w Polsce wyniosła 623 w 2022 roku i od roku 2013 zwiększyła się ponad 2,5-krotnie (z 241). Wraz ze wzrostem liczby firm idzie w parze zatrudnienie bezpośrednie w sektorze kosmetycznym, które zwiększyło się z 14,4 tys. w 2013 roku do 19,8 tys. w 2021 roku. Szacuje się, że wpływ działalności przemysłu kosmetycznego na zatrudnienie w pozostałych sektorach wynosi 140–160 tys. zatrudnionych, z których 4,5 tys. to wpływ pośredni (handel hurtowy i detaliczny w sklepach specjalistycznych), a 95–120 tys. to wpływ indukowany (zatrudnienie wynikające z działalności bezpośredniej oraz pośredniej).

Przed branżą kosmetyczną stoi obecnie wiele wyzwań, związanych w dużym stopniu z wprowadzaniem Europejskiego Zielonego Ładu. Prawie wszystkie (poza strategią „Od pola do stołu” i większością obszarów dotyczących rolnictwa) filary Zielonego Ładu mają zastosowanie w branży kosmetycznej. Dwa kluczowe to gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ) i strategia chemiczna na rzecz zrównoważenia (CSS). W ramach GOZ wdrażane są regulacje dotyczące opakowań, odpadów oraz ekoprojektowania produktów, a także przepisy zapobiegające greenwashingowi. Częścią filaru GOZ jest również strategia ws. tworzyw sztucznych i ograniczenia dotyczącego produktów jednorazowego użycia z tworzyw sztucznych, stosowanych na przykład w hotelach. Z kolei strategia chemiczna na rzecz zrównoważenia to duży pakiet zmian w regulacjach chemicznych pod hasłem „Zero zanieczyszczeń – nietoksyczne środowisko”. W ramach CSS mają zostać wdrożone nowe koncepcje podejścia do oceny bezpieczeństwa substancji chemicznych oraz oczyszczania ścieków.

W pozostałych filarach Zielonego Ładu (Czysta Energia, Neutralność emisyjna, Budownictwo efektywne energetycznie, Zrównoważony transport, Ochrona ekosystemów i bioróżnorodności) również kryje się wiele istotnych dla branży regulacji, jak przepisy o neutralności klimatycznej, o ograniczaniu wylesiania czy emisjach przemysłowych.

– To wszystko oddziałuje również na branżę kosmetyczną. Jest to bardzo kompleksowa polityka, która przekuwa się na konkretne regulacje, więc zmiany zachodzą w 100 proc. działalności naszych przedsiębiorstw. I to jest prawdziwe wyzwanie – wskazuje Justyna Żerańska. – Jeżeli chcemy dokonać pewnej zmiany na krótkim odcinku, jesteśmy w stanie to zrobić szybko i sprawnie. Natomiast jeżeli zmieniamy wszystkie aspekty naszej działalności w jednym czasie, prowadzimy zmiany w opakowaniach, składnikach, systemie produkcji, logistyce, podlegamy pod zmiany wynikające z ograniczenia emisji i wiele, wiele innych, to ciężko nadążyć za tą zmianą. Utożsamiamy się z celami zrównoważonego rozwoju, ale chcielibyśmy, żeby zostały zrewidowane droga i tempo, które do nich prowadzą.