Newsy

ZPF: Ustawa antylichwiarska pozbawi dostępu do pożyczek nawet 3 mln osób. Wielu może szukać gotówki w szarej strefie

2022-02-04  |  06:15

Przyjęcie tzw. ustawy antylichwiarskiej w proponowanym obecnie kształcie może oznaczać zakończenie działalności sektora pozabankowego w Polsce. – Szacujemy, że znaczna część z ok. 3 mln klientów instytucji pożyczkowych zacznie szukać dodatkowego finansowania swoich bieżących potrzeb w lombardach i podziemiu lichwiarskim. Tam dopiero będziemy mieli do czynienia z prawdziwą przestępczością – wskazuje mec. Szymon Dejk ze Związku Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce. Jak podkreśla, projekt nowych przepisów nie dość, że opiera się na nieaktualnych danych i nie uwzględnia skutków pandemii COVID-19, to na dodatek koncentruje się wyłącznie na patologiach z rynku, a pomija legalnie działające i stosujące wymogi ustawowe instytucje pożyczkowe.

W tym tygodniu Sejm zajmował się przygotowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości projektem tzw. ustawy antylichwiarskiej. Ma ona  w założeniach wzmocnić ochronę pożyczkobiorców i najsłabszych uczestników rynku finansowego, zwłaszcza tych, którzy w przeszłości wpadali w pętlę zadłużenia i przez nieuczciwe praktyki firm udzielających nielegalnie kredytów tracili dorobek życia. W intencji ustawodawcy nowe przepisy mają zapobiec m.in. takim sytuacjom, w których mała pożyczka udzielona z pominięciem prawa prowadziłaby do przejmowania przez lichwiarza mieszkania zadłużonej osoby. Niestety przepisy w proponowanym kształcie zamiast w lichwę uderzają w legalnie działające instytucje finansowe, m.in. pożyczkodawców i sektor płatności odroczonych.

– W wyniku wprowadzenia tej ustawy duża grupa podmiotów z rynku pożyczkowego będzie musiała zakończyć w Polsce działalność – mówi agencji Newseria Biznes Szymon Dejk, radca prawny ZPF. – W naszej ocenie wyeliminowanie możliwości działania instytucji pożyczkowych w formie spółki z o.o., narzucając wyłącznie formę spółki akcyjnej, bez żadnego uzasadnienia, oraz podwyższenie minimalnego kapitału zakładowego instytucji pożyczkowej aż pięciokrotnie – z 200 tys. zł do 1 mln zł – spowoduje na rynku ogromne problemy. Ponadto w tym projekcie zaszyty jest zakaz finansowania działalności instytucji pożyczkowych emisją obligacji i innych instrumentów dłużnych. To wydarzenie bez precedensu, stanowiące jawną dyskryminację tej grupy instytucji finansowych.

Ustawa wprowadza także limit maksymalnej wysokości kosztów pozaodsetkowych w umowie pożyczki, które w całym okresie spłaty nie będą mogły przekroczyć 25 proc. całkowitej kwoty pożyczki. W przypadku kredytu konsumenckiego pozaodsetkowe koszty w całym okresie kredytowym nie będą mogły przekraczać 45 proc. kwoty zobowiązania. Z kolei w przypadku „chwilówek”, zaciąganych na okres do 30 dni, koszty pozaodsetkowe w żadnym wypadku nie będą mogły przekraczać 5 proc. wartości pożyczki. Resort wskazuje, że dzięki tym nowym przepisom koszty spłaty pożyczek spadną w wielu przypadkach niemal trzykrotnie.

W Kodeksie cywilnym i karnym ma się także znaleźć definicja kosztów pozaodsetkowych, która ma chronić kredytobiorców przed nakładaniem na nich dodatkowych marż, prowizji, ubezpieczeń i innych opłat związanych z pożyczką. Zakazane będzie również żądanie zabezpieczenia (np. zastaw lub weksel), którego wartość znacząco przekraczałaby wysokość kwoty pożyczki. Instytucje pożyczkowe będą zaś zobowiązane do tego, żeby w jasny, zrozumiały sposób poinformować klientów o wszystkich kosztach.

– Czas procedowania tego projektu ustawy jest fatalny. Sektor instytucji pożyczkowych od 2019 roku jest nierentowny – wskazuje radca prawny ZPF.  – Projekt tzw. ustawy antylichwiarskiej, jego uzasadnienie i ocena skutków regulacji mają charakter niemalże historyczny. Opierają się głównie na danych z lat 2014–2017 i pomijają całą transformację, jaką sektor przeszedł od tego czasu, samoregulację, dojrzałość instytucji pożyczkowych i zmianę profilu ryzyka ich klientów czy wreszcie skutki pandemii COVID-19.

Jak podkreśla, zgodnie z danymi GUS w 2019 roku sektor pożyczkowy odnotował stratę na poziomie ponad 136 mln zł, która w 2020 roku wzrosła już do ponad 216 mln zł. W ostatnich dwóch latach do mocnego wyhamowania branży przyczynił się cały szereg czynników, w dużej mierze związanych z pandemią COVID-19, w tym m.in. osłabiony popyt na produkty kredytowe i obniżona wiarygodność kredytowa konsumentów, trzykrotna obniżka stóp procentowych w 2020 roku, późniejsze wakacje kredytowe oraz ustawowe ograniczenie maksymalnej wysokości kosztów kredytu konsumenckiego o ponad 60 proc. w stosunku do wcześniejszego poziomu. Część firm miała problem, aby na nowo skonstruować rentowną ofertę spełniającą te wymogi, i była zmuszona zawiesić działalność. W efekcie – jak wynika z danych Fundacji Rozwoju Rynku Finansowego – już w 2020 roku z polskiego rynku zniknęła prawie 1/4 firm pożyczkowych.

Branża pożyczkowa podkreśla, że tak radykalna obniżka kosztów kredytu konsumenckiego, jaka została zaproponowana w  ustawie antylichwiarskiej, przełoży się na dalszy głęboki spadek jej rentowności. W efekcie spora część firm pożyczkowych będzie zmuszona wycofać swoją ofertę z rynku i zamknąć działalność. To z kolei spowoduje odcięcie od legalnych źródeł finansowania tej części konsumentów, którzy nie mają zdolności kredytowej w bankach, i gwałtowny wzrost wykluczenia finansowego gospodarstw domowych.

Z produktów instytucji pożyczkowych korzystają osoby, które nie byłyby w stanie uzyskać kredytu w banku. To są osoby o wyższym profilu ryzyka, które należy przecież uwzględnić w kosztach takiego produktu finansowego – mówi Szymon Dejk. – W połączeniu ze wzrastającym obciążeniem gospodarstw domowych podatkami, inflacją etc. ludzie mogą mieć duże problemy w uzyskaniu dodatkowego finansowania swoich bieżących potrzeb. Szacujemy, że spośród ok. 3 mln klientów instytucji pożyczkowych znaczna ich część zacznie szukać dodatkowego finansowania swoich bieżących potrzeb w lombardach i podziemiu lichwiarskim. Tam dopiero będziemy mieli do czynienia z prawdziwą przestępczością. Tam znajduje się kapitał niewiadomego pochodzenia, a klientom zdecydowanie trudniej będzie prawnie regulować takie zobowiązania.

Ekspert wskazuje, że obraz rynku pożyczkowego przedstawiony w projekcie tzw. ustawy antylichwiarskiej jest nie tylko nieaktualny, ale i silnie przerysowany. Całkowicie pomija funkcjonowanie legalnie działających i stosujących wymogi ustawowe instytucji pożyczkowych, koncentrując się na patologiach z rynku. Poza tym opiera się na błędnym założeniu, że koszty pozaodsetkowe służą wyłącznie obchodzeniu przepisów o odsetkach maksymalnych.

To założenie pomija fakt, że te koszty służą pokrywaniu kosztów operacyjnych instytucji pożyczkowych. Z nich pokrywa się koszty wynagrodzeń pracowników, zwłaszcza teraz, w czasie dynamicznego wzrostu wynagrodzenia minimalnego i minimalnej stawki godzinowej za pracę, podatki i składki na ubezpieczenia społeczne, koszty oceny zdolności kredytowej, w tym odpłatnych zapytań do biur informacji gospodarczej czy Biura Informacji Kredytowej, koszty korespondencji, spełnienia wymogów ustawowych i wszystkie inne koszty operacyjne – wylicza radca prawny ZPF. – Żadna legalnie działająca w Polsce instytucja pożyczkowa nie posuwa się do wyzysku, przestrzega limitów kredytowych wyznaczonych przez ustawę o kredycie konsumenckim i współpracuje z organami nadzoru, w szczególności Prezesem UOKiK, UODO, Generalnym Inspektorem Informacji Finansowej czy Rzecznikiem Finansowym.

Ekspert ZPF wskazuje też, że projekt nowych przepisów jest niezgodny z unijną dyrektywą CCD II dotyczącą kredytów konsumenckich, którą Komisja Europejska przedstawiła w czerwcu 2021 roku i który jest przedmiotem prac w Radzie UE i Parlamencie Europejskim. Dyrektywa wprowadzi istotne zmiany działalności instytucji pożyczkowych i zasadę maksymalnej harmonizacji. Ta implementacja i tak będzie więc wymagać kolejnych dużych zmian w krajowej ustawie o kredycie konsumenckim.

– Właśnie dlatego należy skupić się w tej chwili na wypracowaniu optymalnych rozwiązań dotyczących instytucji pożyczkowych na poziomie UE, a następnie na wdrożeniu tych nowych regulacji unijnych do polskiego prawa, a nie na doraźnym, wyrywkowym regulowaniu tej branży wyłącznie na gruncie krajowym, na dodatek bez przeprowadzenia rzetelnych analiz, zwłaszcza ekonomicznych – podkreśla Szymon Dejk.

Związek Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce ocenia, że wskazywane przez Ministerstwo Sprawiedliwości patologie rynku pożyczkowego można wyeliminować już na podstawie obowiązujących przepisów, które należałoby uszczelnić i zapewnić ich sprawne przestrzeganie.

Czytaj także

Kalendarium

Więcej ważnych informacji

Kongres MOVE

Jedynka Newserii

Jedynka Newserii

Infrastruktura

Sektor ochrony zdrowia odpowiada za większe emisje CO2 niż lotnictwo. Zielone zmiany wymagają drastycznego przyspieszenia

Sektor ochrony zdrowia ponosi znaczące konsekwencje wynikające z rosnącej liczby ekstremalnych zjawisk klimatycznych, ale też poważnego zanieczyszczenia powietrza, a koszty z tym związane będą rosły. Z drugiej strony sam sektor też się przyczynia do zmian klimatycznych – odpowiada za 4 proc. emisji CO2, czym wyprzedza takie branże jak żegluga czy lotnictwo. O potrzebie przyspieszenia zielonych zmian w ochronie zdrowia coraz więcej się mówi, ale to wymaga konkretnych działań. Temu ma służyć powołana właśnie do życia Zielona Koalicja dla Zdrowia, w której uczestniczy prawie 30 podmiotów i której patronuje m.in. Narodowy Fundusz Zdrowia.

Ochrona środowiska

Nowa kadencja samorządów pod znakiem działań energetycznych i klimatycznych. 15 mld euro z UE może przyspieszyć zmiany w tym zakresie

Do wyborów samorządowych pozostał nieco ponad tydzień. Jak pokazuje nowy raport Fundacji Instytut na rzecz Ekorozwoju, na samorządowców nadchodzącej kadencji będzie czekać wiele wyzwań związanych z energetyką i polityką klimatyczną, które wynikają zarówno z regulacji UE, jak i oczekiwań społecznych. Jednak w praktyce możliwości aktywnego działania samorządów w tym obszarze są tak szerokie, jak umożliwiają im to regulacje prawne. – Tutaj pewnych rozwiązań po prostu nie ma albo są w dość dokuczliwy sposób szczegółowe i stwarzają samorządom duże trudności. Dlatego potrzebna jest interwencja rządu, żeby umożliwić samorządom aktywne działania – ocenia dr Wojciech Szymalski, prezes Fundacji Instytut na rzecz Ekorozwoju.

Prawo

Postęp technologiczny rewolucjonizuje pracę specjalistów ds. finansów. Stają się strategicznymi doradcami biznesu

Częste zmiany regulacyjne i postęp technologiczny wymuszają na specjalistach ds. finansów ciągłe nabywanie nowych kompetencji, doszkalanie i uaktualnianie swojej wiedzy. Ci, którzy potrafią się dostosować do szybkich zmian i wesprzeć swoimi umiejętnościami rozwój biznesu, mogą jednak liczyć na większe możliwości rozwoju kariery. – Finanse operują w świecie, który coraz szybciej się zmienia. To powoduje, że w przyszłości ludzie z obszaru finansów będą musieli poświęcać dużo więcej energii na to, żeby dotrzymać tempa – mówi Kuba Neneman, head of finance.ai, commercial data science manager w Shellu.

Partner serwisu

Instytut Monitorowania Mediów

Szkolenia

Akademia Newserii

Akademia Newserii to projekt, w ramach którego najlepsi polscy dziennikarze biznesowi, giełdowi oraz lifestylowi, a  także szkoleniowcy z wieloletnim doświadczeniem dzielą się swoją wiedzą nt. pracy z mediami.