Mówi: | Przemysław Rosati |
Funkcja: | prezes |
Firma: | Naczelna Rada Adwokacka |
Sądy w Polsce nadużywają tymczasowego aresztowania. W wielu przypadkach mógłby go zastąpić areszt domowy
Większość adwokatów miała styczność z nieprawidłowym stosowaniem przepisów o tymczasowym aresztowaniu. Niemal 80 proc. ocenia standardy stosowania tej kary jako niezadowalające – wynika z raportu przygotowanego w ubiegłym roku przez Naczelną Radę Adwokacką. Teoretycznie tymczasowe aresztowanie powinno być najsurowszym środkiem zapobiegawczym i stosowane w wyjątkowych sytuacjach, w praktyce jest jednak często nadużywane. – Mimo że może być z powodzeniem zastąpione rozwiązaniem w postaci tzw. aresztu domowego, którego dziś w polskich przepisach de facto nie ma – podkreśla adwokat Przemysław Rosati, prezes Naczelnej Rady Adwokackiej.
– Tymczasowe aresztowanie w polskich sądach to niestety jest problem, który w dużej mierze koncentruje się na praktyce stosowania przepisów. Można założyć taką tezę, że przepisy teoretycznie nie są złe, natomiast praktyka, interpretacja i sposób stosowania tych przepisów przez sądy pozostawia wiele do życzenia – ocenia w rozmowie z agencją Newseria Biznes Przemysław Rosati.
Analiza prawna Krakowskiego Instytutu Prawa Karnego „Tymczasowe aresztowanie w Polsce. Dlaczego jest źle? Jak powinno być?”, powołując się na statystyki Służby Więziennej, podaje, że z roku na rok rośnie liczba osób, które osadzono w tymczasowym areszcie. W 2016 roku było to w ujęciu uśrednionym mniej niż 5 tys. osób. W 2017 roku już 6474, a w 2022 roku – 8453. To oznacza, że pomiędzy rokiem 2016 a 2022 średnia liczba osób poddanych stosowaniu tego środka wzrosła o niemal 72 proc.
– Moim zdaniem tymczasowe aresztowanie i przedłużanie tymczasowego aresztowania jest wielokrotnie w sposób zupełnie zbędny nadużywane – podkreśla prezes Naczelnej Rady Adwokackiej. – To pochodna przede wszystkim często błędnej interpretacji przepisów. Najlepszym przykładem jest przepis, który mówi o surowości kary. Przepis ten powinien być stosowany jako przesłanka szczególna w powiązaniu z tak zwaną przesłanką ogólną, którą jest przede wszystkim konieczność zabezpieczenia należytego toku postępowania. A praktyka poszła w takim kierunku, że przepis mówiący o surowości kary bardzo często jest pojmowany przez sądy i stosowany jako samodzielna przesłanka stosowania tymczasowego aresztowania.
Badanie przeprowadzone wśród adwokatów i aplikantów adwokackich na zlecenie Naczelnej Rady Adwokackiej wskazuje, że zdaniem 70 proc. respondentów stan prawny regulujący instytucję tymczasowego aresztowania w Polsce nie jest zadowalający. Ponad 2/3 wskazało, że aktualne przepisy dotyczące środków zapobiegawczych nie są sformułowane prawidłowo. Większość negatywnie także ocenia prawidłowość określenia przez ustawodawcę podstaw przedłużenia tymczasowego aresztowania.
– Można wyobrazić sobie dwa wyjścia: albo zmienia się praktyka, ale to już są decyzje w ramach niezawisłości sędziowskiej, albo zmieniają się przepisy, które w dłuższej perspektywie doprowadzą do zmiany praktyki stosowania tymczasowego aresztowania – przekonuje Przemysław Rosati.
Adwokaci biorący udział w badaniu NRA zdecydowanie opowiadają się za zmianą zarówno przepisów dotyczących aresztu tymczasowego, jak i standardów ich stosowania. Zdaniem adwokatów część przepisów powinna zostać w całości uchylona (np. przesłanka surowej kary grożącej oskarżonemu), a standardy stosowania powinny być zmieniane w kierunku relatywnie rzadszego stosowania aresztu tymczasowego lub zastępowania go innymi środkami zapobiegawczymi.
– Tymczasowe aresztowanie przede wszystkim powinno być stosowane w sposób rozsądny, proporcjonalny i powinno uwzględniać kategorię przestępstwa, pod zarzutem którego stoi osoba, w stosunku do której taki wniosek wpływa do sądu, względnie w stosunku do której sąd stosuje tymczasowe aresztowanie. Praktyka stosowania tymczasowego aresztowania powinna być ograniczona do przypadków absolutnie niezbędnych – ocenia prezes Naczelnej Rady Adwokackiej.
Adwokaci i aplikanci adwokaccy za najpilniej wymagające zmiany standardy stosowania aresztu tymczasowego uznali konieczność wskazania przez prokuratora, skąd taki, a nie inny okres wnioskowanej kary. Zdaniem większości prokurator powinien określić, jakie czynności zamierza wykonać w tym okresie. Badani zaznaczali także, że w celu podwójnej weryfikacji w przedmiocie tymczasowego aresztu powinien orzekać inny sędzia.
– Wielokrotnie w praktyce dochodzi do takich sytuacji, że pomimo tego, że materiał dowodowy jest zebrany i zabezpieczony, stosowane jest tymczasowe aresztowanie. Jest ono wówczas bardzo często motywowane na przykład tym, aby uniemożliwić osobie tymczasowo aresztowanej wpływanie na tok postępowania w sposób bezprawny. Ale często na tym zaawansowanym etapie nie ma już przestrzeni, aby podjąć jakiekolwiek bezprawne działania, które miałyby godzić w prawidłowy tok prowadzonego postępowania – tłumaczy Przemysław Rosati.
Polskie sądy masowo, niemal z automatu przychylają się do prokuratorskich wniosków o tymczasowe aresztowanie. W 2022 roku uwzględniły aż 87 proc. z nich, a w przypadku wniosków o przedłużenie zasądzonego wcześniej tymczasowego aresztowania w ostatnich latach uwzględniały średnio 95 proc. z nich – wynika z raportu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka (HFPC).
– Tymczasowe aresztowanie to najdalej idący środek i może być z powodzeniem zastąpione rozwiązaniem w postaci tzw. aresztu domowego, którego dziś w polskich przepisach de facto nie ma, aresztu, który mógłby być wzorowany na odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. W wielu przypadkach jest to wystarczające rozwiązanie – wskazuje prezes NRA.
Współcześnie coraz częściej środki przymusu o charakterze izolacyjnym stosowane są w sprawach karnych gospodarczych, w których zarzuty kierowane są przeciwko przedsiębiorcom, biznesmenom i menedżerom. Wielokrotnie oznacza to upadek samej firmy.
– Okres tymczasowego aresztowania, czy to są trzy miesiące, czy sześć miesięcy, bo pamiętajmy, że te okresy w postępowaniu przygotowawczym oznaczane są na trzy miesiące z możliwością przedłużenia, jest okresem newralgicznym. Jeżeli przedsiębiorca nie jest przygotowany na prowadzenie firmy przez inną osobę, to niestety pozbawienie wolności rzutuje na możliwość w ogóle prowadzenia biznesu, a w konsekwencji ta izolacja wielokrotnie sprowadza się do tego, że taka firma nie jest w stanie przetrwać – podkreśla Przemysław Rosati.
Statystyki przytaczane przez HFPC pokazują też, że lawinowo wzrosła liczba osób tymczasowo aresztowanych na długie okresy w postępowaniu przygotowawczym. W latach 2016–2022 liczba osób pozbawionych wolności w toku śledztwa lub dochodzenia na okres powyżej 12 miesięcy wzrosła ze 103 do 291. Jeszcze intensywniej rosła liczba tymczasowo aresztowanych w postępowaniu przygotowawczym przez czas powyżej dwóch lat. W 2014 roku były zaledwie dwa takie przypadki, natomiast w 2022 roku odnotowano ich 51.
Czytaj także
- 2025-05-23: Kampania prezydencka na ostatniej prostej. Temat ochrony zdrowia na drugim planie
- 2025-05-07: Rynek saszetek nikotynowych w Polsce będzie uregulowany. Osoby nieletnie nie będą mogły ich kupić
- 2025-04-25: Członek RPP spodziewa się obniżki stóp procentowych już w maju, może nawet o 50 pb. Potem dyskusja o kolejnej obniżce możliwa w lipcu
- 2025-04-23: Rynek oczekuje pierwszego cięcia stóp procentowych w Polsce w maju. Są ku temu przesłanki ekonomiczne
- 2025-04-07: Różnice w prawodawstwie państw UE hamują eksport i rozwój firm. Biznes apeluje o ujednolicenie przepisów
- 2025-04-15: Obciążenia regulacyjne uderzają w branżę nowych technologii i start-upy. To może hamować innowacje
- 2025-03-25: Polityka powrotów nielegalnych imigrantów do ich krajów pochodzenia jest nieskuteczna. Trwają prace nad zmianami w prawie
- 2025-03-21: KE chce uznawania rodzicielstwa we wszystkich krajach. Europosłanka PiS nazywa to de facto legalizacją surogacji
- 2025-03-11: Ponad 1,2 tys. projektów związanych z zieloną transformacją miast. BGK podpisał już umowy na 6,4 mld zł
- 2025-02-27: Komisja Europejska podtrzymuje dążenie do pełnej dekarbonizacji. Polityka klimatyczna zakładać będzie wsparcie przemysłu
Kalendarium
Więcej ważnych informacji
Jedynka Newserii

Jedynka Newserii

Polityka

Parlament Europejski przeciwny centralizacji polityki spójności w UE. Apeluje o jej większą elastyczność
Parlament Europejski sprzeciwia się pomysłowi centralizacji zarządzania polityką spójności w Unii Europejskiej. W maju br. większością głosów przyjął sprawozdanie na temat spójności gospodarczej i społecznej i jej przyszłości po 2027 roku. Zdecydowana większość grup politycznych jest za decentralizacją modelu polityki spójności, mówiąc stanowcze „nie” ograniczeniu roli władz regionalnych i lokalnych. Jednocześnie wskazuje na potrzebę uelastyczniania tej głównej polityki inwestycyjnej tak, by sprawnie można było reagować na ewentualne kryzysy i nowe wyzwania.
Bankowość
Globalny sektor finansowy mocniej otwiera się na blockchain. Nowe regulacje likwidują kolejne bariery na rynku

Coraz więcej banków i instytucji finansowych inwestuje w technologię blockchain. To przede wszystkim szansa na zwiększenie bezpieczeństwa transakcji, ich prywatności, ale też nowe możliwości weryfikacji tożsamości oraz przechowywania wartości. Jedną z najbardziej zaawansowanych platform opartych na technologii blockchain jest Ethereum – zdecentralizowany system umożliwiający tworzenie i wykonywanie smartkontraktów oraz aplikacji rozproszonych. O ile klasyczne łańcuchy bloków pełnią funkcję zdecentralizowanego rejestru transakcji, o tyle Ethereum wprowadza warstwę logiki wykonawczej, czyniąc z blockchaina uniwersalną platformę kontraktów samowykonalnych i aplikacji rozproszonych.
Konsument
Po debacie prezydenckiej wzrosło zainteresowanie woreczkami nikotynowymi. Niesłusznie mylone są z nielegalnymi w Polsce snusami

Debata prezydencka 23 maja br. pokazała, że Polacy nie wiedzą, czym są saszetki nikotynowe oraz snusy, a także czym się różnią. Sztab wyborczy Karola Nawrockiego podał, że kandydat na prezydenta podczas debaty przyjął snus. Sam Karol Nawrocki sprostował, że była to saszetka nikotynowa. Tymczasem różnica między oboma produktami jest ogromna. Snus zawiera tytoń, którego nie ma w saszetce, a jego sprzedaż w UE – z wyjątkiem Szwecji – jest zabroniona.
Partner serwisu
Szkolenia

Akademia Newserii
Akademia Newserii to projekt, w ramach którego najlepsi polscy dziennikarze biznesowi, giełdowi oraz lifestylowi, a także szkoleniowcy z wieloletnim doświadczeniem dzielą się swoją wiedzą nt. pracy z mediami.