W Polsce rośnie tempo robotyzacji. Pod względem zaangażowania robotów w przemyśle przegrywa wyścig z innymi krajami regionu

Z niemal 18 tys. robotów zainstalowanych w sektorze przetwórstwa przemysłowego Polska znajduje się na szóstym miejscu w UE. Jednak na 10 tys. pracowników zatrudnionych w tej branży przypada 54,6 robota, znacznie mniej niż nie tylko na Zachodzie, ale i w krajach Grupy Wyszehradzkiej. Jednocześnie 76 proc. przedsiębiorców badanych przez Polski Instytut Ekonomiczny zgadza się, że robotyzacja i automatyzacja będzie coraz bardziej stanowiła o przewadze konkurencyjnej firm na rynku. 

Z przytaczanych w raporcie PIE „Robotyzacja w Polsce w 2023 roku” danych International Federation of Robotics (IFR) wynika, że tempo robotyzacji przyspiesza. W latach 2008–2010 średnio rocznie instalowano 459 robotów, w latach 2014–2016 – 1342 roboty, a w latach 2020–2022 już 2059 robotów.

– Robotyzacja w Polsce dość szybko się rozwija. Musimy jednak pamiętać, że jesteśmy cały czas w tyle, jeżeli chodzi o liczbę robotów w porównaniu z Europą Zachodnią – mówi agencji Newseria Biznes Ignacy Święcicki, kierownik Zespołu Gospodarki Cyfrowej w Polskim Instytucie Ekonomicznym.

Jak wynika z raportu „World Robotics 2023” IFR, łączna liczba pracujących globalnie robotów przemysłowych w 2022 roku wyniosła ok. 3,9 mln sztuk. Liderami są Chiny (290 tys.), Japonia i USA. Wśród krajów UE niekwestionowanym liderem pod względem liczby zainstalowanych robotów są Niemcy, które w 2022 roku posiadały 207 tys. robotów przemysłowych, Włochy (nieco ponad 69 tys.), a trzecia Francja (44,2 tys.). Polska zajmowała szóste miejsce z liczbą 17,8 tys. robotów w sektorze przetwórstwa przemysłowego (na świecie 17. pozycję).

Ekspert podkreśla, że bezwzględna liczba robotów nie daje jednak pełnego obrazu procesu robotyzacji. Istotna jest również gęstość robotyzacji, czyli liczba robotów na 10 tys. pracowników przetwórstwa przemysłowego. W 2022 roku w tym rankingu liderem w UE były Szwecja (297,6), Słowenia (258,4) oraz Niemcy (256). W Polsce było to 54,6 robota, znacznie mniej niż w pozostałych krajach Grupy Wyszehradzkiej – w Czechach, na Węgrzech i Słowacji było to odpowiednio 165,9, 109,5 oraz 146,5 robota. Czechy wyprzedzają nas zresztą również pod względem liczby bezwzględnej robotów (22,5 tys.).

– To wynika z nieco innego składu gospodarki, z nieco innych sektorów, które są dominujące. W Czechach, na Słowacji i Węgrzech jest dużo większa rola sektora motoryzacyjnego, który jest bardzo mocno zrobotyzowaną branżą. W tych krajach są duże fabryki montujące samochody, gdzie tych robotów jest bardzo dużo. W większości krajów unijnych sektor motoryzacyjny to jest najbardziej zrobotyzowana branża, a w Polsce nie jest on aż tak dominujący – tłumaczy Ignacy Święcicki. – Zresztą my produkujemy raczej części do samochodów czy podzespoły, których produkcja jest trudniejsza do robotyzacji, chociażby jakieś miękkie elementy, fotele czy obicia, gdzie trudniej jest o wprowadzenie robota. 

Najbardziej zrobotyzowane branże w sektorze przetwórstwa przemysłowego w Polsce to produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep (z wyłączeniem motocykli), produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych oraz produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków. Gęstość robotyzacji w tych branżach wynosi odpowiednio 200, 187 oraz 90 robotów na 10 tys. zatrudnionych. Są to jednak branże o relatywnie niskim udziale w wartości dodanej – odpowiednio po 1,6 proc. oraz 0,4 proc.

– Z przyczyn strukturalnych w Polsce liczba robotów jest niższa niż w krajach sąsiednich. A jeżeli porównujemy się z Europą Zachodnią, to poza kwestiami strukturalnymi również bardzo istotne są kwestie kosztów pracy, które w Polsce są zdecydowanie niższe niż w Europie Zachodniej. Oczywiście wpływa na to, jak bardzo opłacalne albo nieopłacalne jest instalowanie robota i zastępowanie nim pracowników – ocenia ekspert PIE.

W Polsce, na co wskazują wyniki badania PIE, zdecydowana większość firm (76 proc.) zgadza się ze stwierdzeniem, że robotyzacja i automatyzacja będzie coraz bardziej stanowiła o przewadze konkurencyjnej firm na rynku. Najwięcej przedsiębiorstw, które potwierdzały znaczenie robotyzacji i automatyzacji, znalazło się w grupie o najwyższym szacowanym zysku, przekraczającym 10 mln zł rocznie (100 proc.). Wśród firm z kapitałem zagranicznym odsetek takich wskazań wyniósł 94 proc., a wśród MŚP – 77 proc.

– Większość firm zgadza się z tym, że robotyzacja i automatyzacja jest przyszłością, jest tym trendem, za którym trzeba podążać. Szczególnie to widać w większych firmach i w firmach z kapitałem zagranicznym. Generalnie 3/4 firm zgadza się z tym twierdzeniem, że to jest coś, w co należy inwestować – mówi Ignacy Święcicki. – To, co dostrzegamy również w tych badaniach, to są pewnego rodzaju bariery, czy to finansowe, czy mentalne przed instalacją robotów.

Wśród elementów, które sprawiają, że firmy uznają robotyzację za korzystną, są ekonomiczna opłacalność przedsięwzięcia, zwiększenie produktywności zrobotyzowanych stanowisk czy polepszenie ergonomii pracy. Wśród motywacji prowadzących do instalowania robotów przemysłowych, obok rachunku ekonomicznego, istotnym wątkiem były również odczuwalne braki na rynku pracy.

– W badaniach, które prowadziliśmy na kadrze zarządzającej w polskich firmach, w pytaniach o korzyści i koszty robotyzacji bardzo dużo osób odpowiadało, że te korzyści widzi, praca jest wtedy bardziej powtarzalna, mniej jest usterek i można przy tej samej liczbie pracowników zwiększyć produkcję w fabryce – podkreśla ekspert PIE. – Mówi się, że kluczowym krokiem do zrobienia na drodze do robotyzacji jest instalacja pierwszego robota, czyli przełamanie tej bariery, zainstalowanie robota, zobaczenie, że on działa i potem to już jakoś idzie, natomiast ten pierwszy krok jest często najtrudniejszy.