Zjawiska pogodowe powodują coraz więcej zniszczeń upraw. Większość rolników nie decyduje się na ich ubezpieczenie

Przymrozki w pierwszej połowie maja na znacznym obszarze kraju, gradobicia w Wielkopolsce czy deszcze nawalne na Mazowszu – to tylko niektóre ze zjawisk, które w ostatnich tygodniach przeszły przez Polskę. Wyrządziły na polach i w sadach szkody, które odbiją się na plonach oraz przychodach gospodarstw rolnych. Mimo że tego typu zjawisk co roku jest coraz więcej, swoje uprawy ubezpiecza tylko jedna trzecia rolników. W ocenie ekspertów podstawową barierą jest cena i zakres takich polis. – Czas na to, aby zmieniać te umowy tak, żeby w sposób pełniejszy odpowiadały one oczekiwaniom rolników co do zakresu czy dostępności cenowej – mówi dr hab. Krzysztof Łyskawa, członek zarządu AGRO Ubezpieczenia – TUW.

Według raportu Polskiej Izby Ubezpieczeń „Klimat rosnących strat 2023” tylko gwałtowne wichury i huragany powodują w Europie straty wyceniane na 5 mld euro każdego roku. Największym zagrożeniem dla rolnictwa są jednak susze. Szacuje się, że w związku ze zmianami klimatu w 2100 roku to właśnie rolnictwo ze wszystkich branż zostanie najmocniej dotknięte stratami spowodowanymi przez susze. Jego udział eksperci szacują na 44 proc. Dla rolnictwa szczególnie dotkliwy będzie wzrost kosztów nawadniania i dostarczania wody dla upraw i zwierząt. Zwykle przy okazji wystąpienia suszy, nawałnic, podtopień, gradobicia lub przymrozków powraca pytanie o to, czy rolnicy ubezpieczają swoje uprawy na wypadek katastroficznych zdarzeń.

– Dziś mówimy przede wszystkim o ubezpieczeniach dotowanych upraw. Ubezpiecza się w tym zakresie około 30–35 proc. rolników. Ale kiedy wdrażano ubezpieczenia dotowane upraw już prawie 20 lat temu, cel był inny – żeby zacząć przekonywać rolników do tej formy zabezpieczania ryzyka. Dzisiaj wielu rolników wie już, po co są ubezpieczenia, jak z nich korzystać, ale niestety ograniczenia dotyczą ceny i zakresu. Myślę, że jest powoli czas na to, aby zmieniać te umowy tak, żeby w sposób pełniejszy odpowiadały one oczekiwaniom rolników – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes dr hab. Krzysztof Łyskawa.

Jak podaje PIU za KNF, w latach 2018–2021 łączna kwota odszkodowań z tytułu ubezpieczenia upraw wyniosła ponad 1,5 mld zł. W dużej mierze ma to związek ze zmianami klimatu i przesunięciem termicznych pór roku oraz sezonu wegetacyjnego. Jego wcześniejsze rozpoczęcie często jest przerywane gwałtownymi ochłodzeniami, nawalnymi opadami deszczu oraz gradobiciem, co negatywnie wpływa na plony. W taki scenariusz wpisuje się także drugi kwartał 2024 roku.

Taki stan rzeczy wpływa na ceny polis, czyli ważny czynnik z punktu widzenia rolników. W takiej sytuacji towarzystwa ubezpieczeniowe stają przed trudnym wyzwaniem skonstruowania optymalnych ofert, dbając jednocześnie o swoje wyniki i zabezpieczenie rolników.

– Składki, które dziś pobierają towarzystwa ubezpieczeniowe, pozwalają na to, żeby w pełni wypłacać wszystkie odszkodowania. Ale pamiętajmy o tym, że skala zjawisk, szczególnie tych bardzo katastroficznych, jak chociażby przymrozki wiosenne, mogą być na tyle duże, że każde towarzystwo może później mieć kłopoty finansowe – zauważa dr hab. Krzysztof Łyskawa.

Jak podkreśla, przykładem może być 2012 rok, kiedy skala strat wynikających z niskich temperatur wiosną poważnie uderzyła w ubezpieczycieli. 

– Jedno z towarzystw ubezpieczeniowych wręcz musiało się wycofać z dalszego oferowania ubezpieczeń upraw, bo skutki złego przezimowania, czyli wypłaty z tytułu przemarznięcia, były tak wysokie, że ta linia dalej nie mogła funkcjonować – przypomina członek zarządu AGRO Ubezpieczenia – TUW.

Przepisy wymagają, aby każdy rolnik posiadający gospodarstwo o powierzchni powyżej 1 ha miał polisę OC oraz ubezpieczenie budynków od pożaru i innych zdarzeń losowych. Wielu rolników poprzestaje na tych obowiązkowych polisach. Coraz więcej jednak decyduje się na ich rozszerzenie o dobrowolne elementy. Sprzyja temu nie tylko większa świadomość rolników, lecz również coraz większa konkurencja takich ofert na rynku.

– Ze względu na to, że mamy szereg ubezpieczeń obowiązkowych w odniesieniu do rolników, między innymi obowiązkowe ubezpieczenie OC rolnika indywidualnego czy też obowiązkowe ubezpieczenia budynków, w tym zakresie rzeczywiście można powiedzieć niemal o pełnym pokryciu. Ale dużo ważniejsze jest to, w jaki sposób korzystamy z ubezpieczeń upraw czy maszyn rolniczych. Coraz częściej widzimy, że finansowanie zewnętrzne przez rolników powoduje, że chcą się zabezpieczyć, chcą mieć ubezpieczenie od pożaru, kradzieży czy nawet od awarii. W tym zakresie widzimy dużą dynamikę – zauważa dr hab. Krzysztof Łyskawa. 

Jak podkreśla, dynamika zmian klimatu pociąga za sobą także zmiany w ofertach ubezpieczycieli. Pojawiają się m.in. możliwości zabezpieczenia upraw od długoterminowych opadów czy przymrozków w okresach nieobjętych ustawą.

– Przygotowane rozwiązania bazujące na konstrukcji od wszystkich ryzyk, słuchanie klientów i ubezpieczenie, czy to zastoisk wodnych, czy wskaźnika polaryzacji w burakach, czy inne rozszerzenia, które mogą się pojawić w tych ofertach, to są te rozwiązania, w których chcemy bezpośrednio odpowiadać na potrzeby, zapytania rolników. Jako AGRO Ubezpieczenia Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych przesuwamy ten poziom pokrycia i jest on coraz szerszy. Myślę, że jest to konieczna zmiana na naszym rynku i miejmy nadzieję, że będzie dotykać kolejnych obszarów, które już czekają na zmiany, jak chociażby kwestia ubezpieczenia sadów, warzyw czy zwierząt – mówi ekspert AGRO Ubezpieczenia – TUW.

Zgodnie z niedawno przyjętymi przepisami rolnicy będą mogli dostać dopłaty do 70 proc. składki ubezpieczenia od ryzyka strat w dochodach w produkcji zwierzęcej z powodu wystąpienia chorób zakaźnych. W rozporządzeniu ministra rolnictwa wymieniono 36 takich chorób, w tym m.in. ASF czy ptasia grypa.

– Już jest na rynku ubezpieczenie od ryzyka salmonelli, bardzo popularne w odniesieniu do drobiu, ale również hodowcy innych rodzajów zwierząt będą mieli możliwość ubezpieczenia tego w AGRO Ubezpieczeniach – Towarzystwie Ubezpieczeń Wzajemnych. Dzisiaj pracujemy nad tym produktem i w najbliższych miesiącach będzie on na rynku obecny – zapowiada dr hab. Krzysztof Łyskawa.

Rząd pracuje nad kolejnymi zmianami w prawie dotyczącym ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich. Z projektu MRiRW, który w kwietniu trafił do konsultacji, wynika, że szerszy będzie katalog upraw objętych dopłatami z budżetu państwa. Dołączą do niego m.in. uprawy słonecznika, lnu, konopi włóknistych czy soi. Przewiduje się, że zwiększy to powierzchnię ubezpieczonych upraw rolnych o ok. 100 tys. ha. Dodatkowo rząd planuje zwiększyć dopłaty z 65 do 70 proc. składek ubezpieczenia. W ocenie skutków regulacji MRiRW podkreśla, że odsetek ubezpieczonych gospodarstw rolnych oraz powierzchnia ubezpieczonych upraw nie wypełnia planowanych efektów. Podwyższenie o 5 pkt proc. powinno zachęcić producentów rolnych do zwiększenia powierzchni ubezpieczonych upraw rolnych o 10 proc. Dla porównania wzrost dopłat z 50 do 65 proc. w 2016 roku spowodował wzrost powierzchni ubezpieczonych upraw o 30 proc.