Nowy rok to dobry moment na refleksję nad celami finansowymi. Polacy mają coraz większą świadomość konieczności budowania kapitału

Pandemia, wojna w Ukrainie i najwyższa od kilkudziesięciu lat inflacja – wszystkie te kryzysy, które wydarzyły się w ciągu niespełna pięciu lat, nadszarpnęły oszczędności Polaków i wielu z nich skłoniły do zastanowienia się nad swoją przyszłością finansową i jej zabezpieczeniem. Wciąż jednak na tle innych krajów UE poduszka finansowa Polaków jest skromna. Według Doroty Sierakowskiej, analityczki rynków surowcowych, przedsiębiorczyni i inwestorki, przełom roku to dobry moment na podjęcie planów finansowych, a najważniejszą zasadą inwestycji, chroniącą przed kryzysami, powinno być zróżnicowanie portfela.

– W inwestowaniu najlepszą rzeczą jest to, że możemy je dopasować do siebie i że inwestując, budujemy swoje bezpieczeństwo finansowe. Na rynkach finansowych mamy bezpieczne przystanie, czyli takie inwestycje, które zazwyczaj lepiej się sprawdzają w niespokojnych czasach, wśród nich są na przykład obligacje czy złoto – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes Dorota Sierakowska, założycielka Girls Money Club. – Natomiast warto pamiętać, że to, co buduje w największym stopniu nasze bezpieczeństwo finansowe, to jest przede wszystkim dywersyfikacja i sam fakt zajęcia się swoimi pieniędzmi, niepozwalanie na to, żeby one bezczynnie leżały na koncie. Zróżnicowanie inwestycji i przygotowanie ich na każde czasy, zarówno te gorsze, jak i te lepsze, to jest klucz do posiadania zadbanych inwestycji i do tego, żeby nasze pieniądze były odporne na kryzys.

Jak wskazuje Polski Instytut Ekonomiczny na podstawie danych z Eurostatu, stopa oszczędności w Polsce w ostatnich dwóch latach była niska na tle historycznych standardów i dopiero obecnie obserwujemy jej ponowny wzrost związany z rosnącymi realnymi wynagrodzeniami. Mimo to w Polsce wartość oszczędzanych środków w relacji do dochodów pozostaje ponadtrzykrotnie niższa niż w krajach Europy Zachodniej. Najwyższa stopa oszczędności w I kwartale 2024 roku występowała w Niemczech i wynosiła 21,2 proc. Wysokie wyniki widoczne są także w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, tj. na Węgrzech (19,5 proc.) i w Czechach (17,8 proc.). W Polsce stopa oszczędności gospodarstw domowych pozostaje niska. W I kwartale 2024 roku wyniosła zaledwie 4,9 proc. i była ponad trzykrotnie niższa od średniej ze strefy euro oraz jedną z najniższych na Starym Kontynencie.

Problemem jest także mały odsetek gospodarstw inwestujących swoje środki. Eurostat wskazuje, że w Polsce wynosi on 4,87 proc., przy średniej dla UE wynoszącej 9 proc. Z grupy 15 krajów, dla których dostępne są dane, Polska zajęła trzecią najniższą pozycję. W ostatnich latach nadwyżki finansowe gromadzone były głównie w ramach słabo oprocentowanych depozytów bieżących, czyli na kontach osobistych. Brakuje natomiast oszczędności długoterminowych.

– Wśród Polaków jest coraz większa świadomość tego, w jaki sposób budować swój portfel inwestycyjny, wiedza o inwestowaniu staje się coraz bardziej powszechna, ale oczywiście jeszcze w dużym stopniu jest wiele do zrobienia w tym temacie – zaznacza Dorota Sierakowska. – Na pewno ostatnie lata, w których mieliśmy duże zmiany geopolityczne i gospodarcze, na przykład fakt bardzo wysokiej inflacji nie tylko w Polsce, sprawiły, że wiele osób zaczęło się interesować finansami i nieco bardziej aktywnie tym, gdzie lokować swoje pieniądze, żeby nie tylko były one bezpieczne, ale też żeby dawały nieco więcej zarobić, żeby tworzyły nasze aktywa, nasz majątek. Widać więc, że wiedza o finansach i inwestowaniu staje się coraz bardziej potrzebna, coraz bardziej powszechna, ale nadal jeszcze nie jest ona tak popularna, jak pewnie wiele osób by chciało.

Co 10. badany Polak inwestuje swoje oszczędności – wynika z badania „Finanse Polaków” przeprowadzonego dla Banku Millennium. Wyniki badania wskazują, że chętniej inwestują mężczyźni (deklaruje tak 15 proc. badanych) niż kobiety (9 proc. odpowiedzi). Przeciętny polski inwestor to mężczyzna, który mieszka w dużym mieście, ma wyższe wykształcenie i prowadzi działalność gospodarczą albo jest zatrudniony na etacie. Respondenci zostali zapytani o to, w co inwestują pieniądze. Najczęściej wskazywali: waluty obce (11 proc. badanych), złoto lub srebro (10 proc. badanych) i nieruchomości (8 proc. badanych). Sięgają także po produkty inwestycyjne w banku (7 proc. badanych), obligacje (7 proc. badanych), akcje (6 proc. badanych) lub kupują ziemię (6 proc. badanych). Badani podchodzą do inwestowania z dużą ostrożnością i tylko 19 proc. z nich czuje się pewnie w obszarze inwestycji. Do najczęściej wymienianych obaw należy pogląd, że inwestycje są dla osób, które dobrze się na tym znają (sądzi tak 60 proc. respondentów) lub są zamożne (48 proc. badanych).

Z opublikowanego w grudniu raportu „Polak Inwestor 2024”, autorstwa iKsync oraz Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, wynika, że w gronie badanych inwestorów przeważają osoby mające aktywa o relatywnie niewielkiej wartości. Blisko 2/3 badanych ma ulokowane mniej niż 100 tys. zł w aktywach innych niż nieruchomości inwestycyjne. Tylko co 40. uczestnik badania (2,4 proc.) ma portfel o wartości większej niż 1 mln zł. W próbie niemal 1300 ankietowanych 57 proc. inwestorów posiada lub posiadała lokaty w złotym. Tylko niewiele mniejszy jest odsetek osób mających kiedyś lub obecnie obligacje skarbowe. 30 proc. inwestorów miało lub ma nadal akcje polskie (GPW/NC), a 21 proc. – kryptowaluty. 55 proc. inwestorów deklaruje posiadanie nie więcej niż trzech rodzajów aktywów, a 80 proc. osób ma nie więcej niż pięć rodzajów. Tymczasem dywersyfikacja (między akcje, obligacje, lokaty, konta oszczędnościowe, fundusze surowcowe itp.) jest kluczowa dla zachowania i pomnożenia długoterminowej wartości portfela. Choć polscy inwestorzy wciąż mają w pamięci bolesny rok 2022, kiedy zarówno akcje, jak i obligacje przyniosły straty (te ostatnie z powodu szybkiego tempa wzrostu stóp procentowych), to tego typu rok zdarza się raz na kilkadziesiąt lat i w horyzoncie inwestycji 20- czy 30-letniej nie ma wielkiego znaczenia. Zwłaszcza że kolejny rok był doskonały dla obydwu głównych klas aktywów.

– Czas końcówki roku i początku nowego jest świetnym momentem do tego, żeby uporządkować swoje finanse, podsumować cały rok, czyli mieć świadomość tego, gdzie mamy ulokowane pieniądze, jak one pracują, jakie mamy oprocentowanie na lokatach, kontach oszczędnościowych, czy też jakie wyniki przynoszą nasze inwestycje. To podsumowanie to powinien być pierwszy krok – wskazuje założycielka Girls Money Club. – Drugim krokiem może być policzenie swojej wartości netto, czyli najbardziej obiektywnego wskaźnika naszej sytuacji finansowej. Oczywiście świetny trzeci krok to wyznaczenie sobie pewnych planów i celów finansowych na nowy rok, na przykład przemyślenie założenia rachunków emerytalnych i tego, co my chcemy osiągnąć finansowo w roku kolejnym. To nam daje pewien cel, do którego warto dążyć.