W Polsce przybywa filantropów. W działalność społeczną angażuje się coraz więcej zamożnych przedsiębiorców

– Paradoksalnie ostatnie dwa lata, naznaczone kryzysem związanym z pandemią i wojną w Ukrainie, pokazały, że przedsiębiorcy starają się robić więcej niż dotychczas – mówi Agnieszka Sawczuk z Filantropei, autorka raportu „Filantropia w Polsce”. Większe zaangażowanie społeczne firm doceniają zarówno klienci, jak i pracownicy, którzy chcą się z takimi podmiotami wiązać na dłużej. Jedną z najczęściej wybieranych form pomocy jest tworzenie własnych fundacji i programów społecznych w prowadzonych przez siebie firmach. Drugą najchętniej wybieraną jest wspieranie wybranych przez siebie osób czy organizacji społecznych. 

– Badania pokazują, że kryzys związany z pandemią wzmocnił zaangażowanie społeczne nie tylko przedsiębiorców, ale w ogóle całego społeczeństwa. Dla 39 proc. Polaków był to moment, kiedy rzeczywiście zaczęli inaczej myśleć o pomaganiu i o tym, żeby robić więcej, a dla 13 proc. był to wręcz moment przełomowy, kiedy w ogóle zaczęli to robić. I to paradoksalnie, bo wydawać by się mogło, że kryzys związany z pandemią i wojną w Ukrainie w jakiś sposób spowoduje, że się wycofamy, zadbamy o własne bezpieczeństwo i finanse, a tutaj okazało się, że robimy więcej, niż się od nas oczekuje. I to dotyczy również przedsiębiorców – mówi agencji Newseria Biznes Agnieszka Sawczuk, specjalistka w obszarze filantropii, właścicielka brandu Filantropea, autorka raportu „Filantropia w Polsce”.

Wydawać by się mogło, że również obecny kryzys energetyczny i galopująca inflacja postawią pod znakiem zapytania dalsze zaangażowanie przedsiębiorców w działalność filantropijną. Jednak zdaniem ekspertki ostatnie lata są przykładem na to, że trudne sytuacje wzmagają zaangażowanie społeczne.

– Na przestrzeni ostatnich lat widać, że zaangażowanie społeczne wśród przedsiębiorców i zamożnych Polaków wzrasta – mówi Agnieszka Sawczuk. – Wpłynęły na to trzy główne czynniki. Po pierwsze, wzrost gospodarczy, który obserwujemy od początku lat 90. i związana z tym kumulacja majątków i generalny wzrost zamożności. Po drugie, obserwowany obecnie międzypokoleniowy transfer majątków drugiemu pokoleniu w drodze sukcesji. I po trzecie, ogromna presja społeczna względem osób, które są zamożne, na to, że będą się tym majątkiem dzielić.

Jak wynika z ubiegłorocznego raportu „Firma rodzinna to marka” Instytutu Biznesu Rodzinnego, na polskim rynku działa prawie 830 tys. firm rodzinnych, które przynoszą gospodarce ok. 322 mld zł rocznie. Część z nich to MŚP, inne to duże organizacje, nierzadko obecne na międzynarodowych rynkach, którymi zarządzają wielopokoleniowe klany. Część z nich została założona jeszcze w latach 80. i 90. i dziś stoi u progu sukcesji, co oznacza, że polski biznes znajduje się w fazie pierwszego, międzypokoleniowego transferu majątku na tak dużą skalę. Zachodnie trendy pokazują, że część tego majątku zostanie przeznaczona na działalność filantropijną.

– Z mojego doświadczenia wynika, że każdy przedsiębiorca już w jakiś sposób pomaga i coś robi, ale bardzo rzadko o tym mówi – zauważa ekspertka. – Dzisiaj już nie słyszy się pytania o to, czy warto prowadzić działalność społeczną, ale w jaki sposób to robić.

To, jak zamożni, polscy przedsiębiorcy i ich rodziny angażują się w działalność filantropijną, pokazuje raport „Filantropia w Polsce” Fundacji EFC opracowany pod patronatem Polskiej Rady Biznesu przez Agnieszkę Sawczuk, która przeprowadziła w tym celu wywiady z ponad 40 przedsiębiorcami w pierwszym i drugim pokoleniu.

– To pierwsze pokolenie, które zgromadziło swój majątek, rozpoczynając działalność na początku lat 90., ma świadomość, że miało w życiu dużo szczęścia, wykorzystało tę nadarzającą się możliwość i dzięki swojej inicjatywie i przedsiębiorczości jest w tym miejscu, w którym jest. To powód do satysfakcji, ale i zobowiązanie do pomagania innym, którzy mają się gorzej – wyjaśnia właścicielka brandu Filantropea. – Drugie pokolenie jest już w zupełnie innym miejscu. To jest pokolenie „wrodzone w majątek”, te młode osoby miały zupełnie inne możliwości, podróżowały po świecie, studiowały na zagranicznych uczelniach. Inaczej patrzą na świat i na swoją filantropię. Dla nich to pomaganie innym wynika w pewnym sensie z poczucia sprawiedliwości.

Przedsiębiorcy ze starszego pokolenia często upatrują w filantropii szansy „wymyślenia siebie na nowo” – zajęcia, które daje szansę pozostania aktywnym po ograniczeniu działalności zawodowej. Wśród młodych i zamożnych, którzy angażują się w działalność filantropijną, widać z kolei dużo większy nacisk na wymierne efekty takich działań.

– Przedsiębiorcy w każdym wieku chcą widzieć efekty, ale młode pokolenie ma w tym względzie o wiele większe oczekiwania. Oni chcą nie tylko niwelować skutki problemów społecznych, ale też chcą zmieniać system, który bardzo często te zmiany blokuje. Chcą angażować się w przedsięwzięcia, które naprawdę zmieniają życie ludzi – mówi Agnieszka Sawczuk.

Jak pokazuje raport, do działalności filantropijnej skłaniają zamożnych Polaków: doświadczenie, pasja, sposób patrzenia na świat, a często także wiara. Głównym imperatywem do pomagania jest jednak przede wszystkim poczucie obowiązku.

Tę działalność zamożni polscy przedsiębiorcy realizują na różne sposoby. Większość badanych (około 68 proc.) wspiera bezpieczne cele – szeroko rozumianą edukację, kulturę i zdrowie. Ponad 60 proc. prowadzi działalność w formie zinstytucjonalizowanej – tworzy fundacje, fundusze filantropijne albo programy społeczne w swoich firmach. Natomiast prawie 50 proc. lubi działać bezpośrednio – pomaga w odpowiedzi na potrzebę serca, wspierając osoby indywidualne i organizacje społeczne.

– Filantropia przedsiębiorców koncentruje się wokół spraw, na których im osobiście zależy – mówi Agnieszka Sawczuk. – Do dyspozycji mają różne narzędzia, ale dwa z nich są najbardziej popularne. Pierwszy to fundacje i tę formę wybierają zwłaszcza ci przedsiębiorcy, którzy chcą pomagać w sposób zorganizowany, systematyczny. Dla nich to poczucie, że mają kontrolę nad tym, co robią, z kim i w jaki sposób, ma bardzo duże znaczenie. Dlatego budują swoje własne instytucje. Oczywiście zawsze są minusy i tutaj są to koszty związane z prowadzeniem takiej instytucji. Przedsiębiorca musi nie tylko zapewnić pieniądze na działania społeczne, ale i tę instytucję utrzymać. 

Przedsiębiorcy uważają, że filantropia jest nie tylko społecznym obowiązkiem, ale i elementem spajającym rodzinę, a istotną rolą prowadzonych przez nich fundacji jest ich potencjał konsolidacyjny – włączanie dzieci w działalność społeczną rodziców i umacnianie więzów rodzinnych. Niezależnie od wieku wszyscy uważają też, że w przyszłości filantropia stanie się wśród osób zamożnych powszechną postawą. I to mimo barier, które widzą dla rozwoju filantropii w Polce, takich jak negatywne postrzeganie osób zamożnych i w konsekwencji ich działalności filantropijnej, brak wiedzy, jak sensownie ją prowadzić, oraz niezbyt korzystne zachęty podatkowe.

– Według przedsiębiorców jednym z kluczowych czynników koniecznych do tego, żeby filantropia w Polsce się rozwijała i coraz więcej osób angażowało się w tę działalność, jest tworzenie dobrego klimatu do działalności społecznej – mówi właścicielka brandu Filantropea. – W tej chwili w Polsce zamożność, majątek są postrzegane w Polsce negatywnie, a na filantropię patrzy się nieco podejrzanie. Dlatego ważne jest, aby pokazywać dobre, inspirujące przykłady i doceniać tych, którzy to robią. Po drugie, przedsiębiorcy potrzebują też wsparcia w prowadzeniu i w planowaniu swojej działalności filantropijnej. To nie jest wiedza tajemna, ale trzeba wiedzieć, co robić, żeby to miało sens. I po trzecie, potrzebny jest też bardziej elastyczny system udogodnień prawno-podatkowych. Nigdzie na świecie podatki nie są pierwszą motywacją do tego, aby podejmować działalność społeczną, ale są niezwykle istotnym elementem w jej kontynuacji.

Zaangażowanie, bez względu na formę, jest coraz bardziej doceniane przez klientów i pracowników firm.

– Z raportu „Filantropia w Europie Środkowo-Wschodniej” na zlecenie organizacji Social Impact Alliance in CEE wynika, że 2/3 społeczeństwa uważa, że przedsiębiorstwa powinny angażować się społecznie. 56 proc. Polaków woli kupować produkty marek społecznie odpowiedzialnych, a 40 proc. z nich deklaruje, że zapłaciłoby za nie więcej – mówi specjalistka w obszarze filantropii. – Dzisiaj również pracownicy chcą pracować w firmach, które nie tylko mają się dobrze, generują zysk i nie szkodzą, ale również robią coś dobrego dla świata. Chcą mieć również poczucie, że ich praca coś znaczy, coś zmienia, że dzięki temu świat wokół nich jest lepszy. Jeżeli przedsiębiorcy im to zapewnią, to z takimi firmami pracownicy na pewno zostaną na dłużej.