Newsy

Inwestycje kolejowe w Polsce zbyt uzależnione od środków z UE. To powoduje perturbacje rynkowe pod koniec każdej unijnej perspektywy finansowej

2023-02-14  |  06:25

Branża kolejowa apeluje do rządu o wypracowanie innego modelu finansowania inwestycji kolejowych i większe finansowanie na ten cel. Jak podkreślają jej przedstawiciele, w Polsce panuje jaskrawa dysproporcja w finansowaniu inwestycji drogowych i kolejowych. Te drugie są na dodatek finansowane głównie z unijnych środków, przy niewielkim udziale funduszy krajowych. To powoduje, że firmy z branży funkcjonują od jednej perspektywy finansowej UE do kolejnej, a projekty – przez kumulację zamówień pod koniec każdej siedmiolatki – już na starcie są opóźnione. Bez zmian w tym modelu Polska za kilka lat może mieć problem z wypełnieniem unijnych celów neutralności klimatycznej, ponieważ to kolej jest bardziej ekologicznym niż auta środkiem transportu. 

– Bieżący rok pod względem inwestycji na kolei będzie bardzo trudny. Od miesięcy apelujemy o to, żeby rozstrzygać nowe przetargi na infrastrukturę kolejową, ale mimo to jest ich jak na lekarstwo. Branża już w tym momencie jest w bardzo trudnej sytuacji i obawiamy się, że w momencie, kiedy zostaną odblokowane pieniądze unijne, pojawi się duża liczba inwestycji w jednym czasie. Poturbowana branża będzie miała bardzo trudne zadanie, żeby wszystkie te inwestycje zrealizować, w związku z tym wszyscy przewidujemy, że to będzie bardzo trudny rok – mówi agencji Newseria Biznes Maciej Gładyga, dyrektor zarządzający Izby Gospodarczej Transportu Lądowego.

W Polsce inwestycje kolejowe są uzależnione głównie od środków unijnych i jest to problem, który branża sygnalizuje już od wielu lat. Powoduje to bowiem sytuację, w której na przełomie kolejnych tzw. siedmiolatek, czyli unijnych perspektyw finansowych, branża zawsze wpada w dołek inwestycyjny. Dlatego też przedsiębiorcy apelują do rządu o wypracowanie innego modelu finansowania inwestycji kolejowych, który zakładałby większe zaangażowanie środków krajowych.

– To falowanie rynku uniemożliwia firmom utrzymanie potencjału, rozwój inwestycji i powoduje, że wszystkie nowe programy zawsze ruszają z opóźnieniem. To z kolei pociąga za sobą kumulację zamówień pod koniec perspektywy finansowej, co winduje ceny i, mówiąc krótko, demoluje rynek, a poza tym utrudnia prowadzenie ruchu na sieci kolejowej – mówi Maciej Gładyga. – Z punktu widzenia branży bardzo istotne jest to, że od wielu lat nie możemy doprosić się w Ministerstwie Finansów elastycznych źródeł finansowania inwestycji kolejowych i to jest rzecz dewastująca dla rynku.

Dyrektor IGTL zwraca też uwagę na jaskrawe dysproporcje w finansowaniu inwestycji drogowych i kolejowych. W końcówce grudnia ub.r. został ogłoszony Rządowy Program Budowy Dróg Krajowych do 2030 roku (z perspektywą do 2033 roku)", z budżetem przekraczającym 294 mld zł. Tym samym jest to największy program drogowy w dotychczasowej historii, który ma uzupełnić krajową sieć dróg ekspresowych i autostrad. 

Tymczasem w sektorze kolejowym wciąż nie powstał następca Krajowego Programu Kolejowego, który będzie związany z nowym unijnym budżetem na lata 2021–2027. Ten obecny będzie realizowany tylko do końca tego roku (tzn. do momentu, w którym kończy się możliwość dofinansowania projektów w ramach poprzedniej perspektywy finansowej UE). Co istotne, do wartego ok. 76 mld zł KPK w praktyce UE dokłada ponad 10 mld euro, co oznacza, że finansuje go w ok. 60 proc. (według NIK w poprzednim programie udział środków unijnych był nawet wyższy i wynosił 70 proc.). W grudniu ub.r. rząd zwiększył co prawda budżet KPK o kolejne 100 mln zł, ale te środki są przeznaczone głównie na finansowanie wzrostu kosztów realizacji inwestycji i waloryzację kontraktów PKP PLK SA.

– Konsekwencje są takie, że kolej – w szczególności towarowa – sukcesywnie rok po roku traci udział w rynku. Jeśli nadal będziemy mieli taką sytuację, że na inwestycje drogowe przeznaczamy setki miliardów złotych, a kolej czeka w kolejce, to tego trendu nie da się już odwrócić i kolej nadal będzie tracić swoją pozycję – przestrzega dyrektor zarządzający Izby Gospodarczej Transportu Lądowego.

Według danych UTK w 2022 roku koleją przewieziono 248,63 mln t towarów. Jednak w Polsce wciąż tylko niewielki odsetek przewozów towarowych i pasażerskich odbywa się za pomocą transportu kolejowego, dominuje transport drogowy. Tymczasem zdaniem eksperta proporcje powinny być odwrotne, ponieważ kolej to ekologiczny, najmniej emisyjny środek transportu – odpowiada za jedynie 0,4 proc. całkowitych emisji CO2 generowanych przez transport w Europie. W przeliczeniu na pasażera pociągi produkują trzykrotnie mniej dwutlenku węgla niż samochody i aż osiem razy mniej niż samoloty.

Bez inwestycji kolejowych i rozwoju tej gałęzi transportu w nadchodzących latach Polska może mieć więc problem z wypełnieniem unijnych celów neutralności klimatycznej. Tymczasem jak na razie krajowe projekty są uruchamiane ze skromnego Funduszu Kolejowego, z którego rokrocznie przeznacza się raptem ok. 1 mld zł, głównie na mniejsze inwestycje o charakterze utrzymaniowym.

– Fundusz Kolejowy to jest ubogi brat Krajowego Funduszu Drogowego. Jego głównym mankamentem jest to, że nie ma zapewnionych stałych i odpowiednio dużych źródeł finansowania, tak jak ma to miejsce w przypadku Funduszu Drogowego, gdzie trafiają m.in. opłaty za dostęp do infrastruktury i znacznie większe środki z opłaty paliwowej. Dlatego też zmiany, które powinny zostać przeprowadzone w Funduszu Kolejowym, to przede wszystkim zapewnienie mu stałych, regularnych wpływów, np. z opłat za dostęp do infrastruktury bądź z refundacji. Bardzo istotną zmianą byłaby też możliwość rolowania długu na rzecz Funduszu Kolejowego, żeby on mógł stanowić elastyczne narzędzie finansowania inwestycji kolejowych – mówi Maciej Gładyga.

Czytaj także

Kalendarium

Więcej ważnych informacji

Konkurs Polskie Branży PR

Jedynka Newserii

Jedynka Newserii

Handel

Polskie firmy z szansą na zdobycie azjatyckich rynków. Mogą otrzymać wsparcie na promocję podczas Expo 2025 w Osace

W 2025 roku w japońskiej Osace odbędzie się Wystawa Światowa Expo 2025. Udział w niej, a także towarzyszących imprezie wydarzeniach i targach to dla polskich firm szansa na wzrost rozpoznawalności swoich marek za granicą, a w konsekwencji na rozwój ich potencjału eksportowego. Expo 2025 będzie się koncentrowało na innowacjach służących zrównoważonemu rozwojowi. PARP, który jest partnerem wydarzenia w Polsce, do 26 września br. czeka na wnioski firm zainteresowanych udziałem w wydarzeniu i ekspansją na azjatyckie rynki. W ramach programu mogą one otrzymać wsparcie na udział w targach, na misje wyjazdowe i kampanie promocyjne przed i po zakończeniu Expo. Nabór finansowany jest z Funduszy Europejskich dla Nowoczesnej Gospodarki 2021–2027

Polityka

Rośnie ryzyko wybuchu epidemii w Strefie Gazy. Brakuje czystej wody, kanalizacji i toalet, a w zniszczonej enklawie wykryto polio

W Strefie Gazy brakuje praktycznie wszystkiego – od żywności i wody po podstawowe leki – ale najgorsze może dopiero nadejść – alarmuje Polska Akcja Humanitarna. – Kilka dni temu w wodzie w Strefie Gazy znaleziono polio typu 2. Ta woda jest bardzo zanieczyszczona, infrastruktura wodno-sanitarna na tym terenie tak naprawdę już nie istnieje. Na dodatek od dziewięciu miesięcy dzieci nie są szczepione, ponieważ nie ma warunków, żeby to zrobić, więc istnieje bardzo duże zagrożenie wybuchu epidemii – mówi Magdalena Foremska z PAH. W odpowiedzi na kryzys organizacja uruchomiła duże projekty pomocowe, które mają zapewnić żywność i opiekę medyczną w Strefie Gazy i na Zachodnim Brzegu.

IT i technologie

Gminy potrzebują inwestycji w cyberbezpieczeństwo. Eksperci widzą duże ryzyka wynikające z zaniedbań

Dane gromadzone przez jednostki samorządu terytorialnego mogą być bardzo niebezpiecznym narzędziem w rękach przestępców. Wykradzione mogą posłużyć do fałszowania tożsamości człowieka. Tymczasem poziom inwestycji w cyberbezpieczeństwo jest w gminach niski, a liczba ataków hakerskich na nie stale rośnie. Eksperci czekają na pozytywne skutki rządowego programu Cyberbezpieczny Samorząd. W jego ramach 1,5 mld zł trafi na inwestycje w poprawę bezpieczeństwa cybernetycznego samorządów: zarówno na poziomie sprzętu i oprogramowania, jak i kompetencji oraz procedur.

Partner serwisu

Instytut Monitorowania Mediów

Szkolenia

Akademia Newserii

Akademia Newserii to projekt, w ramach którego najlepsi polscy dziennikarze biznesowi, giełdowi oraz lifestylowi, a  także szkoleniowcy z wieloletnim doświadczeniem dzielą się swoją wiedzą nt. pracy z mediami.