Wszystkie newsy

W sobotę, 13 stycznia br. na Tajwanie odbędą się wybory parlamentarne i prezydenckie, w których Tajwańczycy będą wybierać między opozycyjną partią Kuomintang, umiarkowaną Tajwańską Partią Ludową i rządzącą dziś Demokratyczną Partią Postępową. Zwycięstwo tej ostatniej nie byłoby na rękę Chin, które próbują wpłynąć na wyniki – wokół Tajwanu wielokrotnie w ostatnich miesiącach dochodziło do chińskich ćwiczeń wojskowych i naruszania przestrzeni powietrznej. – Gdyby wygrała DPP, to spodziewam się dużego pohukiwania ze strony Pekinu, ostrej retoryki, być może nawet kolejnych manewrów wojskowych, nie wykluczałbym nawet jakiejś blokady – mówi politolog, prof. Bogdan Góralczyk. Jego zdaniem mniej prawdopodobna jest bezpośrednia inwazja, ale nie można jej wykluczyć.

Protest polskich przewoźników na granicy z Ukrainą trwa nieprzerwanie od 6 listopada ub.r. Blokowane są cztery najważniejsze przejścia drogowe, a ruch przez granicę odbywa się w ślimaczym tempie. W efekcie wymiana towarowa między UE i Ukrainą została już poważnie zakłócona, a działające po obu stronach granicy przedsiębiorstwa produkcyjne i handlowe ponoszą znaczne straty. Prezes Związku Pracodawców „Transport i Logistyka Polska” Maciej Wroński wskazuje, że rząd jak na razie nie przedstawił przewoźnikom konkretnych pomysłów na rozwiązanie ich problemów i zakończenie protestu, zasłaniając się unijnymi przepisami. Administracja dysponuje jednak narzędziami, które mogłyby wesprzeć firmy w trudnej sytuacji.

Pod względem nominalnego produktu krajowego brutto wyrażonego w dolarach Polska znajduje się około 20.–21. miejsca na świecie, choć w przeliczeniu na mieszkańca jesteśmy dwa razy dalej. Ekonomiści podkreślają, że możemy się znaleźć na stałe w pierwszej 20-tce największych gospodarek świata, ale do tego potrzebne są inwestycje – nie tylko większe, ale też skupione na nowoczesnych sektorach, np. technologicznym. Warto też zachęcać do budowania rodzimego kapitału na inwestycje. To jednak zadania długoterminowe, a na początku nowy rząd musi się zająć przywróceniem transparentności oraz kontroli parlamentu i ministra finansów nad finansami publicznymi.

Ustawa regulująca system pomocy społecznej ma prawie 20 lat i nie przystaje już do aktualnych problemów i wyzwań – wskazują eksperci. Pomoc społeczna opiera się w dużej mierze na świadczeniach finansowych i pomija kwestie usług społecznych, a to na nich opierają się nowoczesne systemy. Poza tym z sektora odchodzi coraz więcej osób, które przechodzą na emeryturę albo rezygnują z powodu niskich zarobków. Eksperci ostrzegają przed zbliżającą się zapaścią kadrową i apelują do rządu o głęboką reformę polityki społecznej.

Według najnowszych danych Frontexu, unijnej agencji ds. granic, w ciągu 11 miesięcy br. liczba nielegalnych migrantów, którzy dostali się do UE, wzrosła o 17 proc. r/r. To wynik wyższy niż w całym 2022 roku i najwyższy od 2016 roku. Najbardziej ruchliwym szlakiem migracyjnym wciąż pozostaje basen Morza Śródziemnego, a największy wzrost odnotowano na szlaku zachodnioafrykańskim. Kwestia zmian w polityce migracyjnej i azylowej, nad którą pracuje UE, budzi wiele emocji – zarówno na forum unijnym, jak i w poszczególnych państwach członkowskich, gdzie nierzadko jest wykorzystywana w celach politycznych.

Tegoroczny szczyt klimatyczny COP28 zakończył się z dobowym opóźnieniem, ale uczestniczące w nim kraje w końcu zdołały uzgodnić ostateczne porozumienie. Największy spór wywoływała kwestia odchodzenia od paliw kopalnych. Jednoznacznych deklaracji w tej sprawie nie chcą państwa wydobywające ropę naftową, w tym organizator szczytu – Zjednoczone Emiraty Arabskie. Po drugiej stronie są kraje najbardziej dziś cierpiące przez zmiany klimatu, ale też m.in. UE i Stany Zjednoczone. Chociaż w ostatecznym porozumieniu nie ma konkretnych deklaracji w sprawie wycofywania paliw kopalnych, kraje negocjujące nie wycofują się z tej retoryki.

– Przyszłość Centralnego Portu Komunikacyjnego rozstrzygnie się w transparentny sposób – zapowiedział we wczorajszym exposé Donald Tusk i podkreślił, że w proces podejmowania decyzji o losach tego projektu będą zaangażowani niezależni eksperci. Sztandarowa inwestycja infrastrukturalna rządu PiS od początku budzi wątpliwości dotyczące jego skali, kosztów i harmonogramu. Nowa sejmowa większość zapowiedziała kompleksowy audyt, który ma sprawdzić dotychczasowe wydatki poniesione na tę inwestycję i pokazać, w jaki sposób dalej podejść do tego projektu. – Do tej pory problemem CPK był brak transparentności, mamy w tym projekcie wiele elementów ukrytych, a szczegóły, które czasem wychodzą, budzą wątpliwości. Dlatego rzetelna ocena ryzyk związanych z tym projektem jest kluczowa – mówi ekspert ds. infrastruktury kolejowej Piotr Malepszak. Jak ocenia, nowy rząd najprawdopodobniej nie wyrzuci projektu CPK całkowicie do kosza, choć nie wiadomo, w jakim zakresie będzie on kontynuowany.

Zmiany w dwóch kluczowych unijnych traktatach to temat, który od kilku tygodni budzi w Polsce kontrowersje, nie tylko wśród polityków. Parlament Europejski zaproponował w nich m.in., żeby więcej decyzji było podejmowanych większością głosów bez wymogu jednomyślności. Chce też przesunąć część obszarów do współdzielonych albo wyłącznych kompetencji UE i zmienić model funkcjonowania Komisji Europejskiej. Wprowadzenie tych zmian oznaczałoby radykalne reformy ustrojowe w Unii Europejskiej, bez precedensu w jej dotychczasowej historii. Jednak do tego jeszcze bardzo długa droga, wymagająca jednomyślnej zgody wszystkich Wspólnoty, a tej na razie nie ma. Nie ma jednak wątpliwości, że zmiany w funkcjonowaniu UE są potrzebne, choćby ze względu na jej planowane rozszerzenie.

W powołanym właśnie rządzie Mateusza Morawieckiego ministrem sprawiedliwości został Marcin Warchoł, dotychczasowy sekretarz stanu w resorcie. Jeśli nowy gabinet w ciągu dwóch tygodni nie uzyska wotum zaufania, inicjatywę w tworzeniu kolejnego składu zajmie się przejmie Sejm i będzie to prawdopodobnie rząd Koalicji Obywatelskiej z Trzecią Drogą (Polska 2050 i PSL) i Lewicą. W takim scenariuszu typowany na stanowisko szefa resortu sprawiedliwości nieoficjalnie jest Adam Bodnar, wieloletni Rzecznik Praw Obywatelskich. – Przed nowym ministrem sprawiedliwości będzie bardzo wiele wyzwań – mówi Ryszard Kalisz, minister ds. prawa w Gospodarczym Gabinecie Cieni Business Centre Club, który pozytywnie ocenia tę kandydaturę.

Według różnych prognoz PKB naszego kraju wzrośnie w przyszłym roku o około 3 proc. Prognozowanie jest jednak obarczone dużym marginesem błędu ze względu na liczne niewiadome i wyzwania. Nie wiadomo, jak w obliczu spowolnienia w Niemczech i całej strefie euro poradzą sobie polscy eksporterzy, inwestycje są na niskim poziomie w relacji do PKB i w ostatnich latach ich udział spadał, a na konsumpcję wpływ będą miały decyzje, jakie podejmie nowy rząd ws. stawek podatkowych czy tarcz antyinflacyjnych. To, co dla przedsiębiorstw istotne, to przewidywalne otoczenie prawno-podatkowe.

Zadłużenie Polski w relacji do PKB na tle innych krajów nie jest obecnie wysokie, ale ma szybko rosnąć, a deficyt utrzymywać się powyżej dopuszczalnego progu 3 proc. PKB jeszcze przez kilka lat. To grozi objęciem Polski unijną procedurą nadmiernego deficytu, co uniemożliwi nowemu rządowi podnoszenie wydatków publicznych bez zmniejszania już zaplanowanych lub podnoszenia podatków. Zdaniem byłego wiceministra finansów, prof. Stanisława Gomułki z BCC konieczne są szybkie działania naprawcze, by polski dług nie przekroczył konstytucyjnego progu 60 proc. w relacji do PKB. Wysoki dług nie tylko oznacza wyższe koszty jego obsługi, ale też utratę wiarygodności. Za tym idzie wzrost rentowności polskich obligacji, co podnosi koszty emisji nowych papierów.

Polska wciąż ma długą drogę do wdrożenia zasad gospodarki cyrkularnej. Według raportu Instytutu INNOWO tylko nieco ponad 10 proc. wykorzystywanych materiałów i surowców ponownie trafia do obiegu, a luka w cyrkularności polskiej gospodarki sięga prawie 90 proc. Wdrażanie zamkniętego obiegu często blokują niedoskonałe, krajowe przepisy, co odzwierciedla m.in. przykład energetyki i wykorzystania tzw. ubocznych produktów spalania węgla – popiołów, gipsów i żużli – których rocznie powstaje w Polsce ok. 20 mln t. W Polsce problemem jest jednak kwalifikacja prawna tych produktów, która utrudnia ich efektywniejsze wykorzystywanie na większą skalę.

Mężczyźni o sylwetce cechującej się rozbudowaną górną częścią ciała są postrzegani jako osoby o przekonaniach bardziej konserwatywnych – wynika z badań przeprowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Arkansas. Zdaniem badaczy może to mieć związek z przekonaniem, że podstawą współczesnego konserwatyzmu jest polityka zorientowana na konkurencję i hierarchię. Z kolei osoby mniej silne fizycznie nie są postrzegane jako liberalne, ale jako niekonserwatywne. Jeśli wygląd danej osoby sugeruje jej poglądy polityczne, może to mieć przełożenie na decyzje wyborcze.

Największym kupującym złoto na świecie są Chiny, a najwięcej zgromadziły go Stany Zjednoczone, Niemcy i Włochy. Bardzo aktywny w nabywaniu złota jest też Narodowy Bank Polski. Udział tego kruszcu w rezerwach przekroczył już 10 proc. Polska w II kwartale kupiła więcej kruszcu niż Chiny, a w III była pod względem zakupów na drugim miejscu. Dzięki popytowi banków centralnych na złoto, jego cena nie spada, mimo wysokich stóp procentowych, rentowności obligacji i mocnego dolara, które są czynnikami niesprzyjającymi złotu.

Brytyjscy naukowcy zbadali, jak ludzie w Wielkiej Brytanii i na Malcie postrzegają osoby ubiegające się o azyl, pochodzące z Europy, Bliskiego Wschodu i Afryki. Przeanalizowali odpowiedzi pod kątem pozytywnych i negatywnych emocji, postrzeganego zagrożenia, uprzedzeń i postaw wobec pomagania im. Okazało się, że mieszkańcy Starego Kontynentu są bardziej skłonni do pomocy uciekającym przed wojną Ukraińcom niż mieszkańcom Syrii lub Somalii. Zdaniem badaczy taka postawa może być skutkiem różnic i podobieństw kulturowych. – Ukraińcy to w większości biali chrześcijanie, w odróżnieniu od Syryjczyków i Somalijczyków, mogą więc być postrzegani jako bardziej podobni do nas – ocenia dr Sharon Xuereb, psycholożka z The Open University w Wielkiej Brytanii.